بررسي تطبيقي تعامل هنر پيكره‌تراشي و نقش‌برجسته‌هاي محوطه بوتكارا‌ي پاكستان با دوره‌ تاريخي در ايران

A Comparative Study of the Relation between Sculpture and Bas Reliefs of Butkara Site in Pakistan and Historical Period of Iran

هنر پيكرتراشي در كهن ترين تمدن ها پيدايش يافته است. در ادوار گذشته، اين فرايند بنابر دست يابي به مواد اوليه فراوان به ويژه در قالب سنگ و چوب، مجسمه ها و پيكره هايي باشكوه، سهم بسزايي در بازنمايي و انعكاس فرهنگ هاي گوناگون بشري داشته است. بوتكارا يك سايت باستاني است كه طي قرون سوم قبل از ميلاد تا دوم ميلادي، در مرزهاي شرقي ايران، بوداييان در دوره هاي حكومتي مختلف از آن استفاده كرده اند. بدون شك، اغلب سرزمين هاي هم جوار ازنظر ارتباطات فرهنگي و هنري باهم تعامل داشته اند. با اين تعابير، مي توان به ميزان ارتباطات فرهنگي و هنري محوطه بوتكارا و تمدن ايران بپردازيم. ازآنجايي كه مهم ترين يافته هاي محوطه بوتكارا در سال هاي اخير كه به دست باستان شناسان كشف شده، استوپاها، نقش برجسته ها و پيكره هاي متعددي هستند، مي توان با مطالعه دقيق آن ها و همچنين تطبيق با هنر پيكره تراشي دوره تاريخي ايران، به ميزان تعاملات فرهنگي و هنري اين مناطق پي برد. واكاوي اين مهم، مي تواند به تبيين بسياري از ناگفته ها در زمينه ظهور، ارتباطات و گسترش ابعاد هنري و همچنين بسياري از ابهامات در اين محوطه باستاني منجر شود و درواقع، نگرش جديدي را براي درك اين موضوع ايجاد نمايد. حال اين پرسش مطرح است؛ چرا بااينكه محوطه بوتكارا تحت لواي حكومتي مستقل اداره مي شده و نيز سبك هاي هنري آن، متاثر از تفكرات مذهبي بودا، يونان و دولت كوشاني بوده است؛ نمي توانيم آن را از فرهنگ و هنر دوره تاريخي ايران جدا بدانيم. به نظر مي رسد هرچند محوطه بوتكارا بيرون از مرزهاي سياسي ايران قرار گرفته اما هم جواري آن با تمدن عظيم و كهن ايران، سبب شده است كه هنرمندان و حاكمان اين منطقه توجه وافري به فرهنگ اين سرزمين داشته باشند. لذا اين عامل باعث شده است كه ايران سهم بسزايي در شكل گيري فرهنگ و هنر بوتكارا به ويژه هنر پيكرتراشي آن داشته باشد. البته به احتمال قوي، اين ارتباط دوسويه بوده است. يافته اندوزي داده هاي اين پژوهش به روش كتابخانه اي صورت پذيرفته است. هدف هم، تبيين ميزان تعامل پيكره تراشي و نقش برجسته هاي محوطه بوتكاراي پاكستان با سرزمين ايران در دوره تاريخي است.

Sculpture was born in ancient civilizations. In the past eras, due to abundant raw material, especially stone and wood, glorious statues were made which have a significant share in representing various human cultures. Butkara is an ancient site in the eastern borders of Iran which was used by Buddhists in different reigns from 3rd century (BC) to 2nd century (AD). Undoubtedly, most neighboring lands had various kinds of cultural and artistic interactions with each other. Thus, we can consider the amount of such interactions in Butkara site and Persian civilization. Since the most important objects discovered by archaeologists in this area in recent years are Stopas, bas reliefs and various statues, the amount of cultural and artistic interactions in these regions can be found out if we study such objects exactly and compare them with the sculpture of Persian historical period. Such exploration can explain various unsaid issue about the emergence, contacts and expansion of artistic aspects and clarifying a number of ambiguities in this ancient site; in a word, it leads to a new insight for understanding this issue. Hence, the following question is raised: although Butkara was governed under the auspices of an independent government and its artistic styles were under the influence of Buddhist religious thoughts, Greece and Kushani state, why we cannot separate it from the culture and art of Iranian historical period? It seems that though Butkara site was outside political borders of Iran, its proximity to the ancient and great civilization of Iran made its artists and governors pay a lot of attention to the culture of Iran. This matter, in turn, led to Iran’s prominent share in the formation of Butkara culture and art, especially sculpture. Of course, it is most probable that there was a mutual relationship between the two. The data of this study was gathered via library. The aim of this study is to explicate the rate of interaction between sculpture and bas reliefs of Pakistan’s Butkara site and Iranian historical period.