بازتاب انديشه سياسي رشيدالدين فضل الله همداني در ساختار زباني مكاتبات وي

رشيدالدين فضل الله همداني هنگامي از سوي غازان خان به مقام وزارت رسيد كه ايران در شرايط نابسامان سياسي و اقتصادي به سر مي برد. او كه اين نابساماني را به دليل شيوه غلط كشورداري مغولان مي دانست، تلاش كرد تا با بهر گيري از نظام انديشگاني ايرانشهري ، حكومت ايلخاني را به قدرتي مركزي بدل گرداند. بخشي از كوشش رشيدالدين براي ايجاد تغييرات سياسي در زبان نوشته هاي او نمايان است. رشيدالدين با بكارگيري ساختارهاي خاص زباني مفاهيم سياسي را در چهارچوب نظام انديشگاني ايرانشهري بر مي سازد. اين مقاله با بهره گيري از ابزارهاي زباني اي چون ناميدن، انتخاب واژه، انتخاب فعل و استعاره هاي مفهومي، به نحوه شكل گيري سه مفهوم سياسيِ پادشاه، رعيت و دين در مكاتبات رشيدالدين مي پردازد. رشيدالدين در انتخاب نوع القاب، اصطلاحات و واژگان خود براي حاكمان مغول به پادشاهان پيشين ايراني چشم داشته است او با اين نحوه بيان، حكومت ايلخاني را حكومتي ايراني جلوه داده و چيرگي صحرانشينان مغول بر سرزمين ايران را توجيه مي نمايد. بررسي نوع افعال موجود در نامه ها نيز نشان مي دهد كه رشيدالدين در تحولات اجتماعي، نقش فاعلي برجسته اي براي رعيت قايل نيست. افعالي كه او براي رعيت به كار مي برد بيشتر شامل افعال اسنادي، تصريف هاي فعل «داشتن» و جملات شبه مجهول است كه نقش فاعلي بسيار كم رنگي دارند. رشيدالدين، دين را به عنوان ابزاري براي بخشيدن اقتدار بيشتر به حكومت ايلخاني به كار مي برد به همين منظور حاكم نومسلمان ايلخاني را «پادشاه اسلام»، «حامي بلادالله» و «حارس عبادالله» مي نامد.