گواه نمايي در زبان فارسي امروز

اين جستار به بررسي گواه نمايي در زبان فارسي معاصر از ديدگاه رده شناسي اختصاص دارد. گواه نمايي مقوله اي دستوري است كه نقش آن نشان دادن منبع اطلاع است. در آغاز، اين مقوله دستوري و انواع رده شناختي آن معرفي مي گردد. با جمع آوري و تجزيه و تحليل داده هاي مختلف از زبان گفتاري و نوشتاري فارسي معاصر و همچنين متون كلاسيك به دنبال پاسخ اين پرسش بوده ايم كه آيا گواه نمايي در اين زبان به عنوان يك مقوله دستوري وجود دارد يا خير. اين بررسي نشان مي دهد كه در زبان فارسي همچون ساير زبان هاي جهان ساخت هاي گوناگوني كه نقش اصلي آنها بيان گواه نمايي نيست ممكن است بيانگر معناي ثانوي گواه نمايي نيز باشند. زبان شناسان اين ها را راهكار گواه نمايي ناميده اند و مهم ترين راهكارهاي اين چنيني در فارسي معاصر شامل ساخت ماضي نقلي، فعل هاي ادراكي و شناختي، فعل هاي اظهاري غيرشخصي، ساخت مجهول، نقل قول و غيره مي باشد. در ادامه نشان داده مي شود كه در زبان فارسي علاوه بر اين راهكارها يك نوع گواه نمايي دستوري محدود به زمان گذشته نيز وجود دارد كه حاصل دستوري شدن ساخت هايي با نمود كامل است. با ارائه شواهد مختلف همزماني و درزماني نشان داده ايم كه كاركرد اصلي ساخت هاي معروف به ماضي نقلي استمراري و ماضي ابعد در فارسي معاصر بيان گواه نمايي غير دست اول مي باشد؛ بنابراين، گواه نمايي دستوري در زبان فارسي شامل يك تمايز دوگانه غير دست اول در برابر ساير انواع گواه نمايي و محدود به زمان گذشته است.