ارزيابي ويژگي هاي زراعي و برخي صفات فيزيولوژيك ارقام كلزا تحت تاثير تنش خشكي

Evaluation of the agronomic characteristics and some physiological traits of canola varieties under drought stress

به منظور ارزيابي ويژگي هاي زراعي و برخي صفات فيزيولوژيك ارقام كلزا تحت تاثير تنش خشكي آزمايشاتي به صورت جداگانه در سال زراعي 91-1390 در مزرعه پژوهشي مركز تحقيقات كشاورزي و منابع طبيعي يزد انجام گرفت. هر آزمايش در قالب طرح پايه بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار بود. آزمايش اول، (شاهد) آبياري براساس 80 ميلي متر تبخير از تشتك تبخير كلاس A در كليه مراحل رشدي گياه، آزمايش دوم، تنش خشكي از مرحله ساقه دهي تا رسيدگي فيزيولوژيك، آزمايش سوم، تنش خشكي از گلدهي تا رسيدگي فيزيولوژيك و آزمايش چهارم، تنش خشكي از مرحله خورجين دهي تا پايان رسيدگي فيزيولوژيك در ارقام GKH2005، Opera و Okapi بودند. نتايج تجزيه مركب نشان داد قطع آبياري از مرحله ساقه دهي، گل دهي و خورجين دهي به-ترتيب سبب كاهش معني دار 44، 34 و 9 درصدي تعداد خورجين در ساقه اصلي، 60، 34 و 17 درصدي تعداد خورجين در شاخه-هاي فرعي، 62، 35 و 5 درصدي تعداد دانه در خورجين ساقه اصلي، 73، 46 و 11 درصدي تعداد دانه در خورجين شاخه هاي فرعي، 19، 28 و 26 درصدي وزن هزار دانه و 62، 51 و 27 درصدي عملكرد دانه در مقايسه با شاهد گرديد. بيشترين عملكرد دانه در آزمايش شاهد، به ميزان 3110 كيلوگرم در هكتار، و پس از آن به ترتيب در آزمايش هاي قطع آبياري از خورجين دهي، گل دهي و ساقه دهي به ميزان 2510،1773 و1450 كيلوگرم در هكتار بود. تنش خشكي سبب كاهش هدايت روزنه اي، محتواي نسبي آب برگ و پايداري غشا سلولي شد، در حالي كه عدد SPAD را افزايش داد. در بين ارقام مورد بررسي، رقم GKH در شرايط تنش خشكي با كمترين درصد نشت الكتروليت ها ، هدايت روزنه اي و محتواي نسبي آب برگ بالا، از بالاترين تعداد خورجين، تعداد دانه در خورجين و عملكرد دانه برخوردار بود. نتايج كلي اين آزمايش نشان داد كه اعمال قطع آبياري از مرحله خورجين دهي به دليل كاهش تعداد دفعات آبياري و استفاده بهينه از آن در آبياري محصولات تابستانه همراه با استفاده از ارقام متحمل به خشكي، مي تواند در افزايش بهره وري و سطح زير كشت كلزا در مناطق خشك و نيمه خشك موثر باشد.

In order to evaluate the agronomic characteristics and some physiological traits of canola varieties under drought conditions, separate experiments were carried out at the Research Field of Yazd Agricultural and Natural Resources Research Center in 2011-2012. Each experiment was conducted in a randomized complete block design with three replications. In the first experiment (control) that was conducted under optimal irrigation, plants were irrigated based on 80 mm evaporation from pan class A at all stages of plant growth, in the second experiment, drought stress was applied at stem elongation up to maturity stage, in the third experiment, drought stress was performed at flowering up to maturity stage and in the fourth experiment, drought stress was performed at silique formation up to the end of maturity stage using three canola varieties including GKH2005, Opera and Okapi. The results of combined analysis showed that withholding irrigation started at stem elongation, flowering stage and silique formation reduced the silique number in the main stem by 44, 34 and 9 %, silique number per branches by 60, 34 and 17 %, seed number in silique per main stem by 62, 35 and 5 %, seed number in silique per branches by 73, 46 and 11 %, 1000- seed weight by 19, 28 and 26 % and seed yield by 62, 51 and 27 %, compared with the control conditions, respectively. The greatest grain yield was obtained from the control experiment as 3110 kg/ha and followed by withholding irrigation from silique formation, flowering stage and stem elongation with corresponding values of 2510, 1773 and 1450 kg/ha, respectively. Drought stress reduced the stomatal conductivity, relative water content (RWC) and cell membrane stability, whereas SPAD value was higher under drought conditions as compared with the control experiment. Under drought stress among studied cultivars, GKH had the maximum silique number, seed number in silique and seed yield due to the least electrolyte leakage percentage, higher stomatal conductivity and relative water content (RWC). The overall results of the experiments showed that withholding irrigation from silique formation owing to the reduction in irrigation frequency and efficient use of it in summer crops irrigation accompanied with the employment of drought tolerant varieties can be effective in increasing productivity and canola cultivation areas in arid and semi-arid regions.