اتنوفارماكولوژي گياهان دارويي جلگه دشتستان در منطقه زيرراه (توز) استان بوشهر

Study of Herbal Medicine in Zirrah (Touz) /Dashtestan/Bushehr province

زمينه: دانش اتنوفارماكولوژي يك فرصت بي‌همتا را براي همكاري ميان ‌رشته‌اي در بين پژوهشگران گياهشناسي، فارماكولوژي، سم‌شناسي، شيمي، آنتروپولوژي و جامعه‌شناسي فراهم مي‌آورد. هدف اين پژوهش شناخت گياهان دارويي است كه به صورت سنتي در منطقه باستاني توز در جلگه زيرراه دشتستان كاربرد دارويي دارند. مواد و روش‌ها: داده‌هاي اتنوفارماكولوژيك گياهان دارويي از 23 نفر آگاه بومي منطقه باستاني توز در جلگه زيرراه دشتستان به صورت مصاحبه حضوري گرداوري شده و شاخص‌هاي فراواني نسبي ثبت (Relative Frequency of Citation) و شاخص اهميت فرهنگي (Cultural Importance Index) براي هر گياه دارويي محاسبه شد. يافته‌ها: به طور كلي 131 گونه گياه دارويي در منطقه باستاني توز در جلگه زير راه دشتستان استان بوشهر مربوط به 62 خانواده شناسايي گرديد. گياهان پنيرك (Malva sylvestris)،آويشن شيرازي (Zataria multiflora)، هليله (Terminalia chebula)، زيره سبز (Cuminum cyminum)، رازيانه (Foenicum vulgare)، لعل بيابان (Olivera decumbens)، گل‌گاوزبان (Echium amoenum)، هلپه (Teucrium polium)، شاهدانه (Cannabis sativa) و خشخاش (Papaver somniferum) بالاترين اهميت فرهنگي را در منطقه داشتند. گياهان چشم‌بغيض (Ducrosia anethifolia Bioss)، سياهدانه (Nigella sativa)، لگجي (Capparis spinosa) و گزنه (Urtica dioica) نيز داراي بالاترين فراواني ثبت نسبي را از خود نشان دادند. شايع‌ترين كاربرد دارويي گياهان به ترتيب براي بيماري‌هاي گوارشي، بيماري‌هاي زنان و زايمان و بيماري‌هاي پوستي بود. نتيجه‌گيري: تنوع گسترده‌اي از گياهان دارويي در منطقه باستاني توز در جلگه زيرراه دشتستان، با همان كاربردهاي درماني كه در طب سنتي ايران رايج بوده وجود دارد ولي مردم اين منطقه شماري از گياهان را براي درمان بيماري‌هايي به كار مي‌برند كه ويژه اين منطقه است و پژوهش پيرامون اين گياهان دارويي مي‌تواند آغازگر راهي براي كشف داروهاي جديد در عرصه درمان باشد.

Background: Ethnopharmacology has been seen as a multidisciplinary approach for novel drug discovery by providing valuable data about medicinal plants in different cultures. The aim of this ethnopharmacological study was to identify medicinal plants of the Zirrah (Touz)/Dashtestan/Bushehr province in the North of Persian Gulf. Material and Methods: The medical uses of medicinal plants were gathered from 23 local informants by face to face interviews. The relative frequency of citation (FRC) and cultural importance (CI) indices were calculated. Results: A total of 131 medicinal plants belonging to 62 families were identified. Malva sylvestris, Zataria multiflora, Terminalia chebula, Cuminum cyminum, Foenicum vulgare, Olivera decumbens, Echium amoenum, Teucriuma polium, Cannabis sativa and Papaver somniferum had the highest cultural importance indices. Ducrosia anethifolia Bioss, Nigella sativa, Capparis spinosa and Urtica dioica had the highest FRC indices. The highest medical uses were for gastrointestinal diseases, gynecological diseases and dermatological uses, infectious diseases, nature of cool and metabolic disorders, respectively. Conclusion: There is a vast variety of medicinal plants in Zirrah (Touz)/Dashtestan/Bushehr province. Although most of therapeutic applications of these plants in the Zirrah (Touz)/Dashtestan/Bushehr province are the same as Iran’s traditional medicine, but the people of this region use some of these plants for some diseases which are unique for this area. Thus, investigation about these plants should be initiated to discover novel drugs for clinical applications.