ديوانسالاران ايراني و قوريلتاي عصر ايلخاني

با مرگ هولاكوخان مغول در سال 663 هجري قمري ، حكومت ايلخاني در ايران بر سر مسئله انتخاب جانشين با مسائلي چند روبرو گرديد. قوريلتاي (شورا) كه از سنت هاي مغولان بود در تعيين جانشين هولاكو از اهميت ويژه اي برخوردار بود . از يك سو تضاد ميان عناصر مغولي و ديوانسالاران ايراني براي انتخاب خان مورد نظر و از سوي ديگر اعمال نظر هر يك در به كرسي نشاندن ديدگاههاي خود در امر گزينش خان جديد نقش اين شورا را با اهميت تر مي نمود. به قاآني رسيدن اباقا هر چند از قبل و بنا به توصيه هولاكو صورت گرفت . ليكن در شوراي انتخاب وي كمك و معاضدت خاتونها، اميران مغول و نويان ها تاثيري قاطع داشت. همچنانكه در شوراي به ايلخاني رسيدن تكودار (سلطان احمد) و مسلمان شدن او نقش خاندان جويني و كارگزاران ايراني ديگر مشهود است . اين كشمكش ها در موضوع تعيين جانشين خان در عصر ايلخاني قوريلتاي را با فراز و نشيب هاي چندي روبرو نمود. بدين معنا كه با قدرت گرفتن هر جرياني اين نهاد مشورتي قدرت مي يافت و يا ضعيف مي شد. در دوره ارغون اين نهاد كاملاً در انحصار عناصر مغولي و طرفدارانشان قرار داشت و بديهي است تصميمات اتخاذ شده در راستاي منافع آنان رقم مي خورد. اما از دوره غازان خان و به دنبال مسلمان شدن او و قطع ارتباط دولت ايلخاني با مركزيت خان بزرگ در چين ، قوريلتاي روز به روز ضعيف تر و با تلاش ديوانسالاران ايراني تا حدودي به شكل و شمايل ايراني در آمد بطوري كه در دوره جانشينان غازان نيز به تدريج اين روند ادامه يافت و عاقبت در ايران بدست فراموشي سپرده شد. در تحقيق پيش رو برآنيم تا سير تحول تاريخي قوريلتاي (مجمع مشورتي ) را در دوره ايلخانان با توجه به نقش ديوانسالاران ايراني مورد كنكاش قرار دهيم .