مقايسه روايت‌هاي تمثيلي «پيل در شهر كوران» از سنايي و غزالي بر مبناي نظريه فزون-متنيّت

Comparing allegorical narratives of "Elephant in the city of the blind" from Sanaei and Ghazali with respect to the theory of hypertextuality

روایت‌ تمثیلی «پیل در شهر كوران» از كتاب حدیقه الحقیقه سنایی، بر اساس روایتی از كیمیای سعادت غزالی نوشته شده است. هدف اصلی این پژوهش كشف رابطه فزون‌متنیّت این دو روایت است. بدین منظور برپایه نظریّه فزون‌متنیّت ژرار ژنت، ارتباط روایت‌ سنایی با روایت غزالی بررسی و این نتایج حاصل شد كه در روایت سنایی تغییر حجم متن و دلالت‌های معناشناسی جدیدی وجود دارد كه در دو بخش گشتار كمّی و گشتار كاربردی قابل بررسی است. در بخش گشتارهای كمّی، دریافتیم كه سنایی با گسترش روایت از 21 گزاره روایت غزالی به 42 گزاره در روایت خویش از «گشتار كمّی افزایش» استفاده كرده است. در بخش گشتارهای كاربردی، روایت سنایی در دو لایه معنایی بررسی شد. گشتارهای لایه معنایی اول، شامل تغییراتی بود كه سنایی در اشخاص و حوادث ایجاد كرده‌بود. گشتارهای لایه معنایی دوم نشان می‌داد كه درباره موضوع ناتوانی عقل در شناخت خدا، آنچه را كه گذشتگان او فقط در مورد عقل و نفس آدمی بیان كرده‌اند، سنایی به عقل و نفس كلی تعمیم داده و معتقد است كه عقل و نفس انسان و جهان، پایین‌تر از آن هستند كه به تنهایی یا با هم قادر به درك اسرار الهی باشند.

The allegorical narratives of "Elephant in the city of the blind" written by Sanei in his book Hadigh al-Hadigheh are based on Kimiyaye Sa’adat penned by Ghazali. The aim of this study was to explore the hypertextual relationship of these two versions. To this purpose, using Gerard Genette’ theory of hypertextuality, the link between Sanaei and Ghazali’s versions was investigated with the results suggesting the presence of some text size variations and new semantic implications that could be analyzed based on quantitative transformation and pragmatic transformation. The former revealed that Sanaei had employed augmentation in his version by expanding the number of proportions from 21 in Ghazali’s version to 42 in his narrative. The latter was examined in two semantic layers. Transformations in the first layer consisted of changes in characters and events made by Sanaei. In the second layer, transformations indicated that with respect to the inability of the intellect in knowing God, Sanaei had just extended what his ancestors had stated about intellect and ego of man to the common intellect and soul, positing that the human and world intellect and ego are incapable of construing the divine mysteries either individually or collectively.