اردشيرخوره از شكل‌يابي تا زوال با استناد به متون تاريخي

Ardashir Khwarah, from Establishment to fall on the Basis of Historical Texts

اردشيرخوره را با طرح مدور و متحدالمركزش مي توان نخستين شهر ساخته‌شده به امر موسس سلسله ساسانيان و نمادي از ظهور ايديولوژي سلطنتي تمركزگراي ساسانيان محسوب داشت. عليرغم نقش كليدي اين شهر در استقرار حكومت ساسانيان، به‌جز يافته هاي معدود باستان‌شناسانه، اطلاعات بسيار اندكي از تحولات تاريخي اين شهر در دست است، بويژه آنكه، به اعتبار مندرجات آثار مورخان و جغرافيدانان قرون نخستين اسلامي، اين شهر قرن‌ها پس از سقوط ساسانيان نيز به حيات خود ادامه داده است. اينك اين پرسش قابليت طرح مي‌يابد كه منابع مكتوب كهن چه اطلاعاتي را در خصوص دلايل و فرايند شكل‌يابي، توسعه و زوال اين شهر در اختيار قرار مي‌دهند؟ به عبارت ديگر، شهر اردشيرخوره در دوره ساساني و در دوران انتقال به دوره اسلامي دستخوش چه تغييراتي شده است؟ هدف آن است تا با اتكا به متون كهن، ماهيت تاريخي و سير تحول شكل گيري تا سقوط اين شهر و همچنين شاخص هاي فضايي و عملكردي آن باز شناسي گردد. مطالعات تاريخي مشخص مي‌سازد كه اردشيرخوره شهري با ماهيتي حكومتي، سياسي، اجتماعي و مذهبي در دوران ساساني بوده و با ورود اسلام دستخوش تغييراتي ساختاري و اجتماعي شده و در ادامه روند حياتش به سبب برخي عواملي سياسي، اقتصادي در قرن 10 و 11 هجري متروك شده است.

The round city of Ardeshir Khwarah, with its concentric layout, can be considered as the first city which established by the founder of the Sasanian dynasty as a symbol of the Sasanian royal ideology. Ardeshir Khwarah plays a key role in establishment of Sasanian sovereignty and urban planning. However, a little is known about the history of the city. It seems even stranger if we consider the reports of the early Islamic geographers and historians, recording that the city was flourishing until 5th century A.H. Now lots of questions can be posed about the city. What kind of information can be extracted from historical written sources concerning the reason and process of formation, thriving and abandonment of the city? In other word, how the city has changed during the transitional period from Sasanian to Islamic period? Based on the historical sources, the present paper deals with the historical identity of the city and its spatial order and functional characters.