تحول فضايي در معماري مسجد چهارايواني نسبت به مسجد شبستاني (مطالعه موردي: مسجد جامع اصفهان)

الگوي«چهار ايواني» از اوايل سده پنجم الگوي غالب در طراحي مساجد ايران بوده‌است. فارغ از علل تاريخي ترويج، بهبود كيفيت معماري مسجد در الگوي چهارايواني نسبت به الگوي« شبستاني» كه پيش از آن رواج داشت، موضوع بحث اين نوشتار است. ملاك در تحليل معماري اين دو، «كيفيت فضا» است. بدين منظور از نظريه «نحو فضا» استفاده شده تا فضاي معماري دو الگو مورد بررسي كيفي قرار گيرد. همچنين از لحاظ «كاركرد» و ويژگي‌هاي «بصري» نيز به قياس دو الگو پرداخته شده‌است. به عنوان مطالعه موردي، بهبود كيفيت معماري مسجد «جامع اصفهان» براساس سير تاريخي تغيير الگوي آن از شبستاني به چهارايواني بررسي شده است. براي پيشبرد تحقيق از روش تحليلي-توصيفي استفاده شده است. در نتيجه به نظر مي‌رسد كه الگوي چهارايواني نسبت به الگوي شبستاني هم از لحاظ انسجام فضايي، هم از لحاظ كاركرد، و هم از نظر بصري كيفيت طرح را ارتقا مي‌بخشد.