اثر آبياري تكميلي بر عملكرد دانه و برخي خصوصيات زراعي ژنوتيپ‌هاي گندم نان در منطقه مراغه

Effect of Supplementary Irrigation on Grain Yield and some Agronomic Traits of Bread Wheat Genotypes in Maragheh Conditions of Iran

به منظور مطالعه عملكرد دانه و برخي خصوصيات زراعي ژنوتيپ‌هاي گندم نان در محيط‌هاي ديم و آبياري تكميلي، اين پژوهش با 23 ژنوتيپ درايستگاه تحقيقات كشاورزي ديم مراغه طي دو سال زراعي (89- 1387) اجرا و از صفات زراعي مختلف يادداشت‌برداري به عمل آمد. بر اساس نتايج، اثرمحيط بر كليه صفات مورد مطالعه معني‌دار بود. بين ژنوتيپ‌ها نيز از نظر صفات شاخص برداشت، تعداد سنبله بارور در متر مربع و عملكرد دانه اختلاف معني‌دار در سطح احتمال 5 درصد و از نظر وزن هزار دانه، عملكرد بيولوژيك، ارتفاع بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله اختلاف معني‌دار درسطح احتمال يك درصد وجود داشت. اثر متقابل ژنوتيپ × محيط بر وزن هزار دانه، عملكرد بيولوژيك، ارتفاع بوته، شاخص برداشت وتعداد دانه در سنبله در سطح احتمال يك درصد و بر صفت عملكرد دانه در سطح احتمال پنج درصد معني‌دار بود. ميانگين عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گندم با آبياري تكميلي (45 ميلي‌متر در زمان كاشت) و شرايط ديم به ترتيب 4412 و 2989 كيلوگرم در هكتار بود كه آبياري تكميلي منجر به افزايش معني‌دار عملكرد دانه (1423 كيلوگرم در هكتار) شد. آبياري تكميلي باعث افزايش معني‌دار در تعداد سنبله بارور در مترمربع (134 عدد)، شاخص برداشت (3 درصد)، وزن هزاردانه (4 گرم)، عملكرد بيولوژيك (بيش از 96/2 تن)و طول دوره پرشدن دانه (4 روز) نسبت به شرايط ديم شد. ژنوتيپ‌هاي شماره 16 (PYN/BAU//BONITO) و 17 (SUBEN-7) به ترتيب با 5256 و 5109 كيلوگرم در هكتار عملكرد دانه، 9/11 و 8/11 تن در هكتار عملكرد بيولوژيك، شاخص برداشت و بهره‌وري آب بالاتر و وزن هزار دانه بيشتر، براي محيط آبياري تكميلي مناسب تشخيص داده شدند.

To evaluate the effect of supplementary irrigation on grain yield and some agronomic traits of wheat, 23 advanced bread wheat genotypes were studied in drought stress and supplementary irrigation condition during 2008-10 cropping seasons at Maragheh research station and different agronomic traits were recorded. Analysis of variance revealed significant differences among genotypes in two experimental conditions for all the traits. Combined analysis of variance showed significant differences for all traits in environments (P = 1%). Plant height, 1000 kernel weight, spike length, seed number in spike, spikelet number in spike, grain and biological yield, harvest index and number of fertile spike in square meter were significantly different in genotypes. G × E interaction effects showed significant differences for plant height, 1000 kernel weight, seed per spike, grain and biological yield and harvest index (P = 5%). Means of grain yield in supplementary irrigation and rainfed conditions were 4412 and 2989 kgha-1, respectively, and supplementary irrigation significantly increased 1423 kgha-1 grain yield of genotypes compared to the rainfed condition. Supplementary irrigated significantly increased fertile spike per square meter (134), HI (3%), TKW (4 g), B.Y. ( > 2.96 tha-1) and GFP (4 days). Based on these results, genotypes G16 (PYN/BAU//BONITO) and G17 (SUBEN-7) with 5256 and 5109 kgha-1 grain yield and 11.9 and 11.8 tha-1 biomass yield, respectively were highly adapted to supplementary irrigated environment.