قواعد حقوق جنگ در انديشه فقهاي شيعه و مقايسه آن با قوانين حقوق بشردوستانه در عصر حاضر

The law of war in The Shiite jurisprudence (Fiqh) and its comparison with the Humanitarian Law

بسياري از محدوديت ها و مباني حقوق جنگ يا حقوق بشر دوستانه در عصر حاضر، كه تنها در دو سده پيش مورد توجه جامعه غرب و سازمان-هاي جهاني قرار گرفته است، در قوانين فقهي اسلام و از جمله در متون شيعي وجود دارد . دراين زمينه فقهاي شيعه در اين خصوص مباحثي را، البته نه بصورت مستقل بلكه بطور پراكنده در ابواب فقهي جهاد گنجانيده اند . توجه به سير تاريخي شكل گيري مباحث مربوط به حقوق جنگ در اسلام نشان مي دهد كه مسلمانان نسبت به جامعه غربي در زمينه مباحث مربوط به قوانين و مقررات جنگ و صلح پيشگام بوده و سابقه بسيار طولاني دارند با اين وجود منكر آن نمي توان بود كه در متون و ميراث شيعه درباره مباحثي مانند«السير» يا همان «حقوق اسلامي جنگ» تاليفاتي مستقل تدوين نشده است .اين امر عمدتا بدان دليل است كه جامعه شيعي در طول تاريخ اسلام به دليل روند حوادث سياسي و عدم دستيابي به حكومت، جز در چند برهه و نيز خفقان سياسي، باب مربوط به جهاد را به رواياتي در احكام حكومتي مانند مشروعيت جهاد و جنگ در دوران غيبت ، لزوم و وجوب جهاد در دوران غيبت و ... منحصر ساخته اند و نهايتا در حاشيه اشاره اي اجمالي و محدود نيز به مسايل حقوقي جنگ مانند احكام اهل البغي، نحوه رفتار در دارالحرب با غير نظاميان ، وضعيت اسرا، غنايم، زنان و كودكان ، ...داشته اند . در اين پژوهش سعي شده با بررسي و جستجوي اجمالي اين مساله در متون فقهي و روايي شيعه، به مجموعه اي از اين مباحث دست يابيم در اين خصوص روشن گرديد كه اولا ميراث تمدني شيعه در مباني حقوق جنگ اگر چه به صورت پراكنده، مشحون از قواعد انساني و محدويت هاي رفتاري در جنگ ها ست. ثانيا يك بررسي اجمالي معاهدات و احكام و قوانين بشردوستانه و حقوق جنگ در عصر حاضر نشان مي دهد كه احكام مربوط به جنگ در اسلام و در انديشه شيعه در قياس با قوانين موضوعه حقوق بشر دوستانه و مقررات و معاهدات بين المللي عصر حاضر نه تنها منطبق بلكه بر پايه ملاحظات اخلاقي و بشر دوستانه تري استوار يافته است .

Law of War consists of a set of rules of international law governing relations between nations, hostile or neutral in an international armed conflict, that the parties are required to follow it. The history of this issue shows that Muslims preceded the West in this case. According to the Islamic system of the .codified Law of War, the Muslims were restrained any aggression and oppression. In this system, the principle of respect for human dignity and moral principles in hostilities and refrain from aggression, killing and destruction has been asserted. These principles are discussed in the jurisprudence books of Sunnite i.e. kitab al-syar and of Twelver Shiite i.e. kitab al-jihad .But this discussion in Shiite was less than Sunnite , because they had been less in power. Nevertheless, in such legal issues of war as treatment of prisoners of war, properties and booties of rebels (Ahl al-baghi) women and children they have had clear ideas. To use any weapon to win the war, deflagrate soldiers, poisoning their drinking water, demolition of enemies collectively, divesting the right of submission, revengeful acts, disrespecting the wounded and murdered, depriving the enemy of drinking water and food, destruction of buildings and burning trees were forbidden. This study attempts to examine the historical and jurisprudence texts of Shia in order to answer the following questions: what is the position of the law of war in Shiite jurisprudence (fiqh) and like Sunnites whether they have a rich heritage in this regard? What is its bases and principles? And how much it conforms to rules and regulations of the humanitarian law and prohibition of the use of weapons of collective killing in modern time?