عوالم پيشين در كوفه و قم (ذر، اظله و ارواح)

العوالم السابقه «الذر و الاظله و الارواح» في مدرستي الكوفه و قم

مسيله «عوالم پيشين» از مسايل مهم در حوزه معارف و به‌ويژه در دانش عقايد است. بررسي سير تاريخي تعامل محدثان قرون نخستين با روايات عوالم پيشين، از نيازمندي‌هاي پژوهش در اين عرصه است؛ از اين رو در اين مقاله، با روش گرد‌آوري داده‌ها و تحليل آن، سير تاريخي نقل روايات عوالم پيشين و تاليفات در اين موضوع در مدرسه كوفه و قم و گونه بازخورد آن در ميان عالمان و جوامع حديثي، مورد دقت نظر قرار گرفته است. هرچند نوع برخورد محدثان با كتبي با نام «الاظله» كه در كوفه نگاشته شده‌اند و چراييِ آن با ابهام روبه‌روست، اما در مجموع مي‌توان گفت، بسياري از محدثان و علماي شيعه در دو حوزه حديثي كوفه و قم، كه برخي از اصحاب اجماع بوده‌اند، با وجود گرايش‌هاي مختلف، به نقل اين دسته از روايات پرداخته‌اند. اين نوع تعامل، نشان‌دهنده مقبوليتِ اصل اين مسيله در مدرسه‌هاي كوفه و قم است.

The issue of "previous worlds" is one of the important issues in the Islamic knowledge, especially in the beliefs knowledge. The examination of historical course of the early centuries Muhaddithsʹ encounter with the narrations of the previous worlds is one of the necessities of studies in this realm. Thus, in this article, with the method of collecting data and their analysis, the historical course of narrating the narrations of the previous worlds and the compilations in this regard in the Kufa and Qom schools and the way of its feedback among the scholars and hadiths collections are examined. Although the way of the Muhaddithsʹ encounters with books entitled Al-Azellah (the Shadows) that were written in Kufa and its cause are obscure, finally one can say that many of the ShiʹiMuhaddiths and scholars in both Kufa and Qom hadith cycles, that some of them were from amongst the Ashab al-Ijmaʹ, despite various trends, narrated these narrations. This way of treatment shows the acceptability of this issue in the Kufa and Qom schools.