آموزه‌هايي از معماري اقليمي گذرهاي كاشان، تحقيق ميداني در بافت تاريخي شهر

Lessons from Climatic Architecture of the Passages of Kashan, A Field Study in the Traditional Part of the City

معماري سنتي شهرهاي تاريخي ايران حاوي درس‌هاي آموزنده‌اي در زمينه‌هاي مختلف مرتبط با معماري و شهرسازي است. يكي از نكات قابل تامل در اين زمينه شگردهاي به كار رفته در طراحي فضاهاي باز و پياده راههاي شهرهاي كويري است كه علي رغم شرايط محيطي سخت و خشن اين مناطق، امكان زندگي امن، راحت و پايدار را براي هزاران سال فراهم نموده است. مقاله حاضر با بررسي بافت تاريخي شهر كاشان در اوج گرماي تابستان و اوج سرماي زمستان، به مطالعه اين شگردها به كمك علم همسازي با اقليم پرداخته است. در اين مقاله از جديدترين شاخص ارزيابي وضعيت گرمايي فضاي باز كه شاخص اقليم دماي جهاني نام دارد براي ارزيابي داده‌هاي برداشت شده در روزهاي 20 و 21 ماه تير و 20 تا 22 ماه دي سال 1390، استفاده شده است. داده‌هاي ميداني توسط دستگاه هواشناسي سيار كه قادر به برداشت آمار دما، رطوبت، باد و فشار هواست گردآوري شده است. به رفتارهاي مردم، اعم از مدت حضور، نوع لباس و فعاليت در مسير انتخابي، در روزها و شب‌هاي مورد نظر توجه شد. تحليل نتايج با انتقال داده‌ها به نمودار سايكرومتريك و مقايسه آن با منطقه‌هاي گرمايي تعريف شده توسط شاخص مورد نظر براي ارزيابي گرمايي انجام شده است. مقايسه اين نتايج با داده‌هاي طولاني مدت و كوتاه مدت ايستگاه هواشناسي كاشان نشان داد كه معماري هر فضا، تا چه ميزان وضعيت اقليم خرد را نسبت به اقليم محلي، اقليم كوتاه مدت شهر و اقليم بلند مدت شهر تعديل كرده و امكان حضور طولاني و امن مردم را در گرم ترين ايام تابستان و سردترين ايام زمستان كاشان فراهم نموده است. تعيين ميزان موفقيت راهكارهاي معماري به كار رفته به عنوان اصول طراحي گذرهاي همساز با اقليم در مناطق كويري محصول اين مقاله است.

Traditional architecture of the historical cities in Iran contains valuable lessons related to architecture and urban design. A considerable group of these strategies is their use in outdoor urban spaces in desert cities providing a safe and sustainable microclimate to live in the harsh desert for more than thousands of years. This article will decode these strategies by doing field study in hot summer and cold winter of Kashan, a historical city of Esfahan Province by nearly 7000 years of civilization in the edge of “Dasht Desert” in the centre of Iran. The weather data were collected in 11-12 July 2011 and 11-12 Jan 2012; the summit of summer and winter. A mobile Kestrel Personal Weather station was used to collect the data in the traditional part of the city such as Bazar, mosque yard, wide and narrow streets, covered streets (Sabat) and squares. The data are collected for every 30 second to clarify the differences in microclimate condition in each outdoor space. A Kestrel weather station fixed on the roof of a historical house was used to collect the reference data as local climate. All the data were analyzed by UTCI (Universal Temperature Climate Index) as one of the most reliable and newest outdoor thermal index. The collected weather data were compared at four levels of: 1) long-term city climate, 2) short-term city climate, 3) local climate and 4) microclimate. The long term meteorology data of Kashan was used to show the ordinary climate condition of the city in different years. The hourly meteorology data of kashan in the days of observation was used to show the short term city climate. The data collected on the roof was used to show the local climate of the traditional part of the city. The data collected by the moving Kestrel in the observed outdoor spaces was used to show the microclimate changes. To speed up the analyzing process a new software was designed called SIKRON that could convert the meteorology data of temperature and humidity on the psychrometric chart of the outdoor thermal index UTCI. The results of this research showed that the effect of architectural strategies used in different outdoor spaces, have very good ability to modify the microclimate providing a better thermal condition for pedestrians in hot summer and cold winter of the city.