تاثير عوامل اقليمي و مديريت زراعي بر فراواني زنجرك خرماOmmatissus lybicus Bergevin (Hem.: Tropiduchidae) در شمال استان هرمزگان و جنوب استان فارس

Effect of climatic and management factors on the abundance of dubas bug, Ommatissus lybicus Bergevin (Hem.: Tropiduchidae) in northern Hormozgan and southern Fars Provinces

زنجرك خرما، Ommatissus lybicus Bergevin، يكي از آفات كليدي خرما در برخي از كشورهاي خاورميانه از جمله ايران و شمال آفريقا است. در اين مطالعه، اثر برخي عوامل اقليمي و مديريت زراعي بر فراواني اين آفت طي سال‌هاي 1389 و 1390 در شمال استان هرمزگان و جنوب استان فارس بررسي شد. به منظور تعيين رابطه تراكم زنجرك خرما با عوامل مديريتي از تجزيه همبستگي و تحليل عاملي استفاده شد. نتايج تجزيه همبستگي نشان داد كه در بين بيشتر مناطق بررسي شده، متغيرهايي مانند سن و ارتفاع نخل‌ها، كشت مخلوط با مركبات، كود دهي، جمعيت زنبورهاي زرد (Vespidae)، شدت آلودگي به علف هاي هرز و تعداد برگ داراي همبستگي مثبت و متغيرهايي مانند دور آبياري، كاربرد آفتكش، شدت آلودگي به كنه و سپردارها و فاصله بين نخل ها داراي همبستگي منفي با تراكم آفت بودند. بر اساس يافته‌هاي حاصل از تحليل عاملي، هفت عامل استخراج شده در مجموع 68/74 درصد واريانس كل را تبيين كرد. جهت بررسي تاثير هر يك از عامل‌هاي شناخته شده بر تراكم جمعيت پوره زنجرك خرما از رگرسيون چندمتغيره استفاده شد. نتايج نشان داد سهم عاملي كه داراي متغيرهاي ديوار دور باغ، جمعيت زنبورهاي زرد و فاصله بين نخل‌ها بود در پيش‌بيني تراكم زنجرك خرما بيشتر است. دو عامل بعدي كه داراي بيشترين سهم در پيش‌بيني تراكم زنجرك خرما بودند به ترتيب داراي متغيرهاي جمع‌آوري برگ‌هاي هرس شده و شدت علف‌هاي هرز و متغيرهاي دور آبياري، سن و ارتفاع نخل، تعداد برگ و نوع كشت بودند. يافته‌ها نشان داد سه منطقه فراشبند، حاجي‌آباد و جهرم كه داراي بيش‌ترين آلودگي بودند، كمترين ميزان ساعت‌هاي آفتابي روزانه و بيشترين رطوبت نسبي هم داشتند.

The dubas bug, Ommatissus lybicus Bergevin, is one of the most important pests of date palm, Phoenix dactylifera L. in several countries in the Middle East such as Iran and North Africa. In this study, the effect of climatic and crop management factors were investigated on the density of dubas bug in north of Hormozgan and south of Fars Provinces during 2010-2011. Correlation and factor analysis were used to determine the relationship between dubas bug density and management factors. Correlation analysis between pest density and management variables showed that in most studied regions, there were positive correlations with variables such as age and height of date palms, mixed cultivation with citrus, application of fertilizers, yellow wasp (Vespidae) population, intensity of weeds and number of date palm leaves, and negative correlations with variables such as irrigation period, application of pesticides, mites and scale population and distance between date palm stands. According to the results of factor analysis, seven factors explained 74.68 percent of total variance. To evaluate the impact of these factors on the population density of dubas bug, the multivariate regression was used. The results showed that the factor which included variables such as wall around the palm orchards, yellow wasp population and distance between date palms had the most contribution to prediction of dubas bug density. The second and third most contributing factors in prediction of pest density were factors which included variables such as collecting the pruned leaves and intensity of weeds, and variables such as irrigation period, age and height of date palm, number of leaves and intercropping with citrus, respectively.The highest nymphal density of the pest on date palm leaflet was observed in Farashband followed by Forg, Hagiabad and Jahrom regions, respectively. Among the weather factors, hourly solar radiation and relative humidity had negative and positive association with dubas bug density, respectively.