مقايسه فرايندهاي دياژنزي و تاثير آن بر سنگ‌نگاري و ژيوشيمي دولوميت‌هاي واحد دالان بالايي در برش‌كوه سورمه و يكي از ميادين خليج فارس

The Analogy of Diagenetic Processes and Their Affects on Petrography and Geochemistry of the Dalan Upper Member in Surmeh Mountain Section and one of the Persian Gulf Oilfields

بخش بالايي سازند دالان، مخازن هيدروكربني گسترده‌اي را در خليج فارس و حوضه زاگرس در بر‌مي‌گيرد. اين مطالعه به مقايسه فرايند‌هاي دياژنزي موثر بر اين بخش، در يك برش سطحي و يك برش زير‌سطحي پرداخته و در آن تاريخچه دياژنتيكي و توالي پاراژنتيكي از ديدگاه سنگ‌نگاري بررسي شده است. سپس تاثير دياژنز بر ژيوشيمي دولوميت‌ها‍ كه از مولفه‌هاي اصلي سازنده اين واحد است، در كوه سورمه و خليج فارس مقايسه شده است. بررسي روند فرايندهاي دياژنتيكي در برش سطحي و زير‌سطحي نشان مي‌دهد كه سازند دالان در مناطق مورد مطالعه، محيط‌هاي دياژنزي مختلف و روندهاي دياژنتيكي متفاوتي طي كردند. شواهد حاكي از اين است كه نمونه‌هاي زيرسطحي، ابتدا تحت تاثير محيط دياژنتيكي دريايي قرار گرفته‌اند. پس از آن، رسوبات اين چاه مستقيماً وارد محيط تدفيني نشده‌اند، بلكه دست‌كم بخش‌هايي مانند سد ايوليتي ابتدا وارد محيط دياژنتيكي جوي شده و پس از طي فرايندهاي مربوط به اين محيط، وارد محيط دياژنز تدفيني شده‌اند. نمونه‌هاي كوه سورمه نيز شواهد محيط دياژنز دريايي را نشان مي‌دهند. شواهدي چون انواع استيلوليت، وجود سيمان‌هاي دولوميت زين‌اسبي، شكستگي‌ها، سيمان‌هاي تدفيني درشت‌بلور و سيليسي‌شدن دلالت بر پشت ‌سر گذاشتن محيط دياژنز تدفيني عميق و بالاتر از دماي بحراني است. پس از آن بر اثر فراخاست، رسوبات وارد محيط دياژنز جوي شده‌اند. مطالعه ژيوشيمي عناصر فرعي دولوميت‌ها‍، تاثير دياژنز جوي بر نمونه‌هاي كوه سورمه را به‌خوبي نشان مي‌دهد. دو عنصر Na و Sr در نمونه‌هاي كوه سورمه مقادير پايين‌تري نسبت به نمونه‌هاي زيرسطحي نشان مي‌دهد كه اين امر به دليل ضريب تفكيك پايين و كمتر از 1 اين دو عنصر و پايين‌بودن ميزان آنها در آبهاي جوي است. از سوي ديگر، بالاتر بودن ميزان دو عنصر Fe و Mn در نمونه‌هاي سطحي نسبت به زيرسطحي به دليل پايين‌تر بودن ميزان دو عنصر يادشده در آبهاي جوي و بالا‌بودن ضريب تفكيك اين عناصر (مثلاً 15 < Mn) است.

The Dalan Upper Member is one of the most important gas reservoirs in the Zagros basin and Persian Gulf. This res-earch is focused on the analogy of diagenetic processes affecting on this member in the surface section of this mem-ber in Surmeh Mountain section and a subsurface section in the Persian Gulf. The paragenetic sequences and diage-netic history of surface and subsurface sections are compared to each other and the effect of diagenesis on the geochemistry of dolomites has been investigated. This investigation revealed that the Dalan Upper Member has diff-erent diagenetic history in these two sections. Petrographic evidences revealed that subsurface section was affected by marine diagenetic processes. Some parts like oolitic shoal subareally was exposed and affected by meteoric env-iron ment and then placed into burial environment. Evidences of marine diagenesis have been identified in surface samples. Stylolites, saddle dolomite, fracturing, coarse spary calcite cement and silicification indicate that this mem-ber was affected by burial diagenetic processes. Then as a result of uplifting, Dalan upper member exposed in met-eoric environment. Study and analogous of major elements of these dolomites in surface and subsurface sample rev-ealed remarkable impact of meteoric diagenesis. The surface sample shows higher content of Na and Sr because of low partition coefficient of these elements and low concentration in meteoric water. Since concentration of Fe and Mn in meteoric water is high and their partition coefficients are higher than 1 (e.g. > 15 for Mn), the diagenetic prod-ucts have higher content of these elements.