قصاص پدر و مادر در برابر قتل عمدي فرزند از ديدگاه مذاهب اسلامي

The Retaliation of Parents for the Intended Murder of their Bairn in the View of Islamic Religions

يكي از مسايل مهم فقهي، مسيله قصاص پدر و مادر در برابر كشتن عمدي فرزند است. اين موضوع در مذاهب فقهي، به تفصيل مورد بحث فقها قرار گرفته است. فقهاي مذاهب اسلامي درباره قصاص پدر و مادر در برابر كشتن عمدي فرزند، دو ديدگاه متفاوت ارايه كرده اند: ديدگاه نخست؛ جمهور مذاهب اهل سنت (حنفيه، شافعيه و حنابله) و شيعه اماميه (در قول مشهور خويش) قايل به عدم قصاص والد به سبب كشتن عمدي فرزند هستند كه مهم‌ترين دليل اين حكم نزد اين دسته از فقها، حديث «لا يقاد الوالد بالولد» است. ديدگاه دوم؛ مالكيه بنابر قول راجح و بعضي ديگر از فقيهان اسلامي، قايل به قصاص پدر و مادر در مقابل كشتن عمدي فرزند هستند. از جمله ادله اين دسته از فقها، استدلال به عموم ادله قصاص است. يكي از مسايل فقهي وابسته به قصاص والد در برابر قتل عمدي فرزند، مسيله تفاوت مجازات پدر و مادر در اين مسيله است كه شيعه اماميه و امام احمد (بنابر قولي از او)، برخلاف جمهور مذاهب فقهي اهل سنت، قايل به تفاوت مجازات بين پدر و مادر در اين مورد هستند، به طوري كه انتفاي قصاص را در اين مسيله، منحصر به پدر دانسته‌اند. ماده 301 قانون مجازات اسلامي ايران نيز در مسيله عدم قصاص والد به فرزند، به طور عموم از ديدگاه جمهور اهل سنت و قول مشهور شيعه اماميه و در مسيله تفاوت مجازات بين پدر و مادر، به طور خصوص از ديدگاه شيعه اماميه پيروي كرده است. پس از بررسي ادله مذاهب فقهي در اين مسيله، به نظر مي‌رسد مجازات پدر و مادر در قتل عمدي فرزند، تابع شرايط حاكم بر قتل است، به طوري كه اگر قتل در شرايط كاملاً غير موجه انجام گرفته باشد و هيچ شبهه اي در عمدي بودن قتل وجود نداشته باشد، از باب افساد في الارض و القتل بالسياسه، حكم به اعدام پدر و مادر مي‌گردد. اما اگر قتل در غير اين شرايط انجام گرفته باشد، به طوري كه عمدي بودن قتل را خدشه دار سازد، مجازات قصاص بنابر ادله مخصصه منتفي مي‌شود.

One of the most important juridical subjects is the retaliation of parents for the intended murder of their bairn. This subject has been discussed in Islamic religions. The Islamic religionsʹ jurists have two different opinions in this subject: first; the majority of Sunnis (Hanafi, Shafeʹi and Hanabeleh) and Imami (the famous opinion) believe in the non-retaliation of father and the most important proof of this opinion is the tradition of "father will not retaliate for his bairn". Second; Malekiyah and some of other Muslim jurists believe in the retaliation of parents. Among the proofs of this later opinion we could offer to the generality of the proofs of the retaliation. One of the related matters to the fatherʹs retaliation is the difference between the punishment of father and mother which only Imamiyah and Ahmad believe and other religions do not believe. Article 220 of the Islamic Punishment Act generally accepts the opinion of the majority of Sunnis and Imamiyah and in the matter of the difference between the punishment of father and mother accepts the opinion of Imamiyah. It seems the punishment of parents for the intended murder of their bairn is following the conditions of the murder. So if the murder happened in an unjustifiable condition and there was not any misgiving or doubt in it we should believe in the punishment of retaliation for them because of "the corruption on the earth". But if the murder happened in other conditions, the punishment of retaliation will not be applied.