مكان يابي مناسب سدهاي كوتاه خاكي با استفاده از معيارهاي حذفي و تحليل سلسله مراتبي(مطالعه موردي: حوزه آبخيز كال آجي، استان گلستان)

امروزه در دنيا آب يكي از مهمترين اركان توسعه پايدار به شمار مي رود. توزيع بارش در بسياري از مناطق كشور به گونه اي است كه در فصولي از سال بارش بيش از حد مورد نياز و در فصول باقيمانده سال بارش كمتر از حد نياز است. كه اين مسئله باعث بروز مشكلاتي مانند كمبود آب در فصول كم آبي و بروز سيل هاي مخرب در فصول پر آب مي شود. در اين مناطق به منظور مديريت منابع آب، از ذخيره آب در فصول پرآبي و استفاده از آن در فصول كم آبي بهره گرفته مي شود. در بسياري از مناطق جهان به خصوص نواحي خشك و نيمه خشك، براي مقابله با كم آبي و سيلاب هاي بزرگ، احداث سدهاي كوتاه خاكي يكي از پيشنهادات موثر مي باشد. در اين زمينه سنجش از دور اين توانايي را دارد كه اطلاعات مفيدي را با قدرت تفكيك مكاني و زماني بالايي بخصوص در نواحي كه اطلاعات كافي دردسترس نباشد در اختيار ما قرار دهد. در اين پژوهش مراحل و شاخص هاي موثر در تعيين مكان مناسب جهت احداث سدهاي خاكي ارائه شده است. نتيجه بررسي منابع نشان دهنده اهميت و اولويت امر مكان يابي قبل از احداث سازه هاي آبي مي باشد و مي توان اينگونه برداشت نمود كه كارآيي مناسب سازه هاي آبي قبل از هر چيزي نيازمند مكان يابي صحيح و تعيين رودخانه هاي داراي پتانسيل و مقدار جريان كافي به منظور پر كردن مخزن و سپس انتخاب بهترين و مناسب ترين مكان برروي اين رودخانه ها براي احداث سدهاي خاكي مي باشد. تاكنون براي مكان يابي و احداث اين سدها مطالعات كامل و جامعي انجام نگرفته و روش خاصي تدوين نشده است و همانگونه كه در منابع ذكر شده مشاهده مي شود بيشتر مطالعات در راستاي مكان يابي سدهاي زيرزميني بر روي قنوات و به منظور كنترل و افزايش آبدهي قنات ها انجام گرفته است. شاخص هاي انتخابي در دو دسته كيفي و كمي و بر پايه آناليزهاي منطقه اي تعريف شده و براي محاسبه و تعيين آنها از داده هاي ماهواره اي، داده هاي هيدرولوژي و ژئومورفولوژي استفاده شده است. معيارهاي كيفي به منظور شناسايي دره ها و بر پايه تفسير تصاوير ماهواره اي و نقشه هاي بزرگ مقياس مورد استفاده قرار مي گيرند. معيارهاي كمي نيز شامل شاخص هاي هيدرولوژي، مورفولوژي و ضريب تركيب مي باشند. شاخص مورفولوژي(α) بعنوان نرخ سود به هزينه (B/C) قابل محاسبه بوده و شاخص هيدرولوژي(P) مبتني بر آناليز زيرحوضه ها و الگوهاي باران سنجي منطقه مي باشد. ضريب (β) نيز از حاصل ضرب شاخص هاي هيدرولوژي و مورفولوژي محاسبه مي گردد. در روش بكار برده شده در حوضه كال آجي استان گلستان، از 56 مكان انتخابي در مرحله اول 27 مكان توانستند از فيلتر معيارهاي پيشنهادي عبور كنند. سپس مكان هاي باقيمانده براساس مقايسات جفتي و وزن دهي در نرم-افزارExpert Choice اولويت بندي شدند كه در نهايت براساس وزن نهايي بدست آمده از نرم افزار و بازديدهاي منطقه اي مشخص گرديد كه نقاط 34، 24 و 42 داراي اولويت هاي برتر براي احداث سدهاي كوتاه خاكي در منطقه مورد بررسي مي باشند.