معرفي فرايندي جامع براي گزينش محلات در اولويت برنامه ساماندهي و توانمندسازي سكونتگاههاي غيررسمي؛ نمونه موردي: شهر گنبد كاووس

Introduction of a Pervasive Plan for Selecting the Prioritized Neighborhoods for Organizing and Empowering the Informal Settlements; Case Study: Gonbad-e Kavus City

يكي از مراحل اوليه و در عين حال اصلي مطالعات ساماندهي و توانمندسازي سكونتگاه‌‌‌هاي غيررسمي، تعيين درجه توسعه يافتگي و محروميت مناطق، محلات، حوزه ها و بلوك‌‌‌هاي آماري (واحد‌‌هاي همسايگي) در مقياس شهر با هدف شناسايي محلات فرودست شهري و سپس تعيين و گزينش «محلات در اولويت برنامه» جهت انجام مطالعات مرحله سوم، چهارم و پنجم شرح خدمات تيپ در محدوده اين محلات مي باشد. بررسي‌‌‌هاي بعمل آمده نشان مي دهد كه كاربست صرفاً يك يا دو مدل با شاخص‌هاي تركيبي چندان موفقيت آميز نبوده و حصول به نتيجه مطلوب متضمن استفاده از انواع مدل‌هاي آماري و رياضي به تفكيك انواع شاخص‌هاي گروهبندي شده و سپس تركيب نتايج حاصل از مدل‌ها با مدنظر قرار دادن راهبردهايي جهت نيل به نتيجه متقّن و مطمين از شناخت و پيشنهاد محلات هدف برنامه مي‌باشد. در اين مقاله 65 حوزه آماري شهر گنبد كاووس بر اساس چهار طيف از شاخص‌هاي كالبدي، جمعيتي، اقتصادي و اجتماعي (در مجموع 33 شاخص) با استفاده از انواع مدل‌هاي آماري و رياضي (شامل فراواني نسبي، رگرسيون، A.H.P، تاكسونومي و شاخص توسعه انساني سازمان ملل متحد و نظرات كارشناسان خبره) مورد تحليل قرار گرفته و در نهايت محلات (هدف پيشنهادي) يا در اولويت برنامه با تركيب نتايج اين مدل‌ها و مشخص ساختن راهبرد‌هاي مربوطه تعيين شده است؛ بدينوسيله فرايند طي شده در اين مطالعه مي تواند مبنايي براي ساير محققان و مديران شهري در حوزه برنامه‌ريزي و ساماندهي سكونتگاه‌‌هاي غيررسمي باشد.

Setting the development and deprivation degree of statistical regions, neighborhoods, districts and blocks (Neighborhood Planning Units (NPU)) in city scale is one of the basic and main stages of organizing and empowering studies of the informal settlements. They have been designed with the aim of identifying the urban downstream neighborhoods, determining and selecting the “prioritized neighborhoods” in order to conduct the 3rd, 4th and 5th stages studies. Recent studies indicate that using of only one or two models with the mixed indexes has not been successful and achieving the desired result depends on using different statistical and mathematical models sorted based on various indexes. Then the achieved results of various models were combined to each other through considering strategies for achieving strong and reliable results on identification and suggestion of the target neighborhoods. In this study, a number of 65 statistical areas of Gonbad-e Kavus city were analyzed based on four types of indexes including anatomical, demographic economic and social (totally 33 indexes) using various statistical and mathematical models (e.g. the relative frequency, regression, AHP, taxonomy, human development index of the United Nations and opinions of experts). Finally, the target neighborhoods were determined through combining the results of the models and setting the related strategies. Therefore, the offered process and model in this study can be a basis for other researchers and managers who are involved with the planning and organizing the informal settlements.