سازگاري و پايداري عملكرد لاين‌هاي پيشرفته عدس در شرايط ديم مناطق سردسير ايران

Adaptation and Seed Yield Stability of Advanced Lentil Lines Under Cold Dryland Conditions of Iran

به منظور بررسي اثر متقابل ژنوتيپ و محيط و تعيين سازگاري و پايداري عملكرد دانه در ژنوتيپ‌هاي عدس ديم، اين مطالعه طي سه سال زراعي (1392-1390) در سه ايستگاه مناطق سردسير ديم كشور (قيدار زنجان، مراغه و اردبيل) اجرا شد.آزمايش شامل دوازده لاين پيشرفته عدس به همراه يك رقم شاهد محلي بود كه در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار انجام شد. در پايان سال سوم تجزيه واريانس مركب براي داده‌هاي سه سال و سه مكان انجام شد. براي تعيين لاين‌هاي با عملكرد بالا و پايدار از نظر عملكرد دانه از روش لين و بينز، ضريب تغييرات عملكرد و روش رتبه‌بندي استفاده شد. تجزيه واريانس مركب نشان داد كه اثر سال، مكان و ژنوتيپ و اثر متقابل سال × مكان، مكان × ژنوتيپ، سال × ژنوتيپ و اثر سه جانبه سال × مكان × ژنوتيپ بر عملكرد دانه معني‌دار بود. بيشترين و كمترين عملكرد دانه به ترتيب مربوط به ايستگاه اردبيل (3/714 كيلوگرم در هكتار) و ايستگاه زنجان (7/298 كيلوگرم در هكتار) بود. ژنوتيپ‌هاي شماره 1 (Flip96-59L)، 3 (Flip05-58L) و 6 (Flip04-31L) با عملكرد دانه به ترتيب 8/520، 9/505، 1/504 كيلوگرم در هكتار نسبت به شاهد و ساير ژنوتيپ‌هاي آزمايش برتري داشتند. با توجه به عملكرد دانه و ساير خصوصيات زراعي، ژنوتيپ شماره 1 (Flip96-59L) داراي ميانگين رتبه و انحراف معيار رتبه كمتر و عملكرد دانه بالاتر و پايدارتر بود و در مرتبه بعدي ژنوتيپ شماره 6 (Flip04-31L) با برخورداري ازCV ، واريانس محيطي و ميانگين رتبه كمتر و ژنوتيپ شماره 3 (Flip05-58L) با انحراف معيار رتبه كمتر پايداري نشان دادند.

To evaluate the genotype environmental interaction and determine seed yield stability and adaptability of dryland promising lentil genotypes, this study was conducted during three cropping seasons (2011-2013) in three regions of cold dryland areas including Zanjan, Maragheh and Ardebil. Experiments consisted of 12 promising lentil genotypes with a check cultivar arranged in randomized complete blocks design with four replications. Combined analysis of variance was done for three years in three locations. Lin and Binns parameter, coefficient of variation of seed yield and ranking method were used for determination of the stable genotypes. Results showed that year, location, genotype and interactions of year × location, location × genotype, year × genotype and year × location × genotype were significant (p < 0.001). The highest and least seed were obtained in Ardebil (714.36 kgha-1) and Zanjan (298.78 kgha-1) stations, respectively. Genotypes No. 1 (Flip96-59L), 3 (Flip05-58L) and 6 (Flip04-31L) with seed yield of 520.87, 505.90 and 504.17 kgha-1, respectively were better than check and other genotypes. Regarding to the seed yield and other agronomic traits, genotype No.1 had the lowest R and SDR and had higher seed yield (stable). Genotype No. 6 had the lowest environmental variance, CV and R and genotype No. 3 had the lowest SDR(stable).