ارزيابي فنوتيپي مقاومت به زنگ‌ها در برخي ژنوتيپ‌هاي گندم ايران در شرايط گلخانه و مزرعه

Evaluation of Phenotypic Resistance to Rusts in some Iranian Wheat Genotypes in Greenhouse and Field Conditions

زنگ‌ها همواره به عنوان بيماري‌هاي مهم گندم، داراي خسارت اقتصادي قابل توجهي در سطح جهان بوده‌اند و كشت ارقام مقاوم بهترين روش كنترل بيماري است. در اين پژوهش پنج جدايه زنگ قهوه‌اي، پنج جدايه زنگ زرد و پنج جدايه زنگ سياه از مناطق مختلف كشور جمع‌آوري شد. واكنش 124 ژنوتيپ گندم ايران نسبت به اين پانزده جدايه در مرحله گياهچه‌اي در كرج و در سال زراعي 90-1389 در مرحله گياه كامل نسبت به زنگ قهوه‌اي در مزرعه اهواز مورد بررسي قرار گرفت. نتايج نشان داد كه حدود 28 درصد ژنوتيپ‌ها نسبت به تمام جدايه‌هاي زنگ زرد، حدود 19 درصد نسبت به تمام جدايه‌هاي زنگ قهوه‌اي و تنها 5 درصد به جدايه‌هاي زنگ سياه مقاوم بودند. لاين N-87-13 به تمام جدايه‌هاي سه بيماري مقاوم بود و لاين M-87-18 به تمام ده جدايه زنگ سياه و زنگ قهوه‌اي مقاوم بود. در اين پژوهش نه ژنوتيپ N-87-13، M-86-5، DM-79-2، DM-84-3، آرتا، دنا، بهار، سپاهان و سيوند به تمام جدايه‌هاي زنگ زرد و زنگ قهوه‌اي مورد بررسي و پنج ژنوتيپ به تمام جدايه‌هاي زنگ زرد و سياه مقاوم بودند. با توجه به مقدار AUDPC (سطح زير منحني پيشرفت بيماري) محاسبه شده براي ارقام حامل ژن Lr34 تمام ارقامي كه در آن‌ها وجود ژن Lr34 با نشانگر مولكولي تاييد شده بود (39 ژنوتيپ) نرخ آلودگي كمتري نسبت به ارقامي كه فاقد اين ژن بودند داشتند. بر اساس واكنش رقم افلاك و لاين M-85-7 نسبت به جدايه‌هاي زنگ قهوه‌اي در مرحله گياهچه‌اي و گياه كامل به نظر مي‌رسد اين ژنوتيپ‌ها علاوه بر ژن Lr34 حامل ژن‌هاي مقاومت گياه كامل ديگري نيز باشند.

Rusts are important diseases of wheat in case of economy and distribution in the world and use of resistant cultivars is the best method to control them. In the present study, reaction of 124 Iranian wheat genotypes were evaluated against five dominant isolates of each yellow rust (YR), leaf rust (LR) and stem rust (SR) at seedling stage. All genotypes were also evaluated at adult plant stage in field and area under disease progress curve (AUDPC) was calculated for them. The results showed that from 124 genotypes, 35, 24 and 7 genotypes were resistant to all isolates of YR, LR and Sr respectively. Line N-87-13 was resistant to all three rusts. Line M-87-18 that carries Lr24/Sr24 genes showed resistance reaction to leaf and stem rust isolates. Nine genotypes DM-84-3, DM-79-2, M-86-5, N-87-13, Arta, Dena, Bahar, Sepahan and Sivand were resistant to all YR and LR isolates. Five genotypes N-86-4, N-87-4, N-87-13, WS-86-8 and SS-85-20 showed resistance reaction to all isolates of YR and SR. Totally, 28% of genotypes were resistant to YR, 19% to LR and 5% to SR isolates. Twenty-nine genotypes were known carrying resistance gene Lr34 showed low levels of AUDPD in field. Based on the reaction of cultivar Aflak and line M-85-7 to LR both at seedling and adult plant stages, it seems that they may carry other adult plant resistance gene (s) in addition to Lr34.