چكيده فارسي :
اين مقاله ساختار موسيقي دستگاهي ايران مورد بررسي قرار گرفته است. موسيقي دستگاهي كه به عنوان يكي از شاخه‌هاي اصلي خانواده موسيقي‌هاي ايراني - عربي - تركي به شمار مي‌آيد از ساختار پيچيده‌اي برخوردار است كه از يك سو آن را به پشتوانه سنتّ نظري موسيقي دوران اسلامي منتسب مي‌سازد و از سوي ديگر به تمام سنت‌هايي كه به شكل عملي در زندگي موسيقايي اين فرهنگ و جغرافيا نشو و نما كرده و از يكديگر تاثير پذير بوده‌اند تا جايي كه از دوره قاجاريه كارگاني تحت عنوان رديف توسط استادان موسيقي تكوين يافته و از طريق تدريس شفاهي و پس از طريق ضبط موسيقي و نت‌نويسي به دست ما رسيده است. اين بخش از موسيقي ايراني را كه در تركيبات و اشكال اجرايي مختلف ارايه مي‌شود، امروز به عنوان موسيقي ملي، اصيل و يا كلاسيك ايراني مي‌شناسيم.
سر فصل‌هاي اصلي اين مقاله عبارتند از: دستگاه به عنوان يك سيستم مكرو و تركيبيِ چند مدي، فواصل در تيوري و در عمل، ريتم، ملودي، آناتومي گوشه و دستگاه در اجراي كنسرتي. بحث‌هاي مطرح شده به كوچك‌ترين واحد موسيقي كه نغمه يا نت باشد مي‌پردازد تا در نهايت يك نمونه كلاسيك اجراي كنسرتي از يك دستگاه موسيقي، و به عبارتي سيستم مدال موسيقي ايراني را از نگاه ميكرو و مكرو بررسي كند: انواع فواصل، انواع دانگ‌ها و انواع تركيبات و پيوستگي آن‌ها، نحوه گردش و پردازش ملودي، اهميتّ و جايگاه درجات در شكل‌گيري انواع مُدها و تشريح «گوشه» از لحاظ فرم و از لحاظ انواع جملات خاص، كه هر يك از آن‌ها در تشكيل گوشه‌هاي موسيقي ايراني كارآيي خاص خودشان را دارند. افزون بر اين‌ها، از آنجا كه مخاطبان مقاله غير ايرانياني هستند كه كمتر با زبان و ادبيات فارسي آشنايي دارند، اشاره‌هايي نيز به وجوه معنايي برگرفته از متون ادبي شده است؛ آنچه توسط شعر با موسيقي ايراني عجين شده و روحي يكپارچه از ذوق زيبايي‌شناسي خاص ايراني به آن بخشيده است.
چكيده لاتين :
In treating the subject of musical language, a Persian musician would be intrinsically drawn to the structural similarities between the Persian music and language. Indeed Persian music and language are extremely related in their metrics, intonations and structural phrases (syntax). Although we will draw upon this relationship, our aim in this article is to present “music as a language,” consisting of acoustic, melodic, and rhythmic, elements, which together create a musical expression or a “musical language.”
Persian music is a modal music. It applies a multi-modal system called the dastgâh which presents a macro form for a performance. This form refers to melodic models, each called a gushe, along with rhythmic compositions, including pishdarâmad, charmezrâb, tasnif, and reng. Basically Persian music has been preserved and transmitted through a collection of melodies. These canonical melodies, which serve as models for all compositions and improvisations are organized into a body of music referred to as the radif, including seven dastgâhs and their derivatives.
