تأثير آبياري تكميلي و تراكم‌هاي مختلف گياهي بر برخي صفات مورفولوژيك، عملكرد، اجزاي عملكرد و ميزان پروتئين دانه نخود (Cicer arietinum L.) در منطقه سيروان در استان ايلام

The effects of supplementary irrigation and different plant densities on morphological traits, yield and its components and protein content of chickpea (Cicer arietinum L.) in Sirvan region in Ilam province

به‌منظور مطالعه اثر آبیاری تكمیلی و تراكم‌های مختلف گیاهی بر عملكرد و اجزای عملكرد نخود، رقم هاشم، در ایلام، آزمایشی در سال زراعی 90-1389 در ایستگاه تحقیقات كشاورزی سیروان به‌صورت اسپیلت پلات در قالب بلوك كامل تصادفی در سه تكرار در 25 آبان ماه اجرا شد. تیمار آبیاری در سه سطح شامل بدون آبیاری (دیم)، یك نوبت آبیاری تكمیلی در مرحله گلدهی و یك نوبت آبیاری تكمیلی در مرحله نیام‌بندی به‌عنوان عامل اصلی و تراكم‌های مختلف گیاهی در چهار سطح (20، 30، 40 و 50 بوته در مترمربع) به‌عنوان عامل فرعی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد تأثیر آبیاری تكمیلی بر ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، تعداد نیام در بوته، وزن هزار دانه، میزان پروتئین دانه، عملكرد دانه و عملكرد بیولویك معنی‌دار بود. بیشترین عملكرد دانه (1504 كیلوگرم در هكتار) در شرایط آبیاری در مرحله گلدهی و كمترین عملكرد دانه (612 كیلوگرم در هكتار) در تیمار دیم به‌دست آمد. تراكم‌های مختلف گیاهی نیز بر كلیه صفات به‌جز میزان پروتئین دانه و شاخص برداشت معنی‌دار بود. بیشترین و كمترین عملكرد دانه به‌ترتیب در تراكم 50 و 20 بوته در متر مربع به‌دست آمد، اگرچه بین تراكم 40 و 50 بوته در متر مربع اختلاف آماری معنی‌داری وجود نداشت. اثر برهمكنش آبیاری تكمیلی در تراكم گیاهی بر تعداد شاخه اصلی، تعداد نیام در بوته، عملكرد دانه و عملكرد بیولوژیك معنی‌دار شد. بیشترین عملكرد دانه (2006 كیلوگرم در هكتار) در آبیاری تكمیلی در مرحله گلدهی و تراكم 50 بوته در متر مربع و كمترین عملكرد دانه (488 كیلوگرم در هكتار) در تیمار بدون آبیاری و تراكم 20 بوته در متر مربع حاصل شد. به‌طور كلی نتایج این آزمایش نشان‌دهنده آن است كه آبیاری تكمیلی بدون در نظر گرفتن مرحله كاربرد آن نسبت به عدم آبیاری عملكرد دانه نخود دیم را افزایش داد.

In order to study the effect of supplementary irrigation and different plant densities on grain yield and yield components of chickpea cv Hashem, an experiment was conducted as split plot arrangement in a randomized complete block design with three replications in Sirvan, Ilam during 2008-2009 cropping season. Main plot included supplementary irrigation (check as non-irrigation, supplementary irrigation at flowering and podding stages) and subplot included plant density (20, 30, 40, 50 plant.m-2). The results showed that supplementary irrigation had significant effect on plant height, number of sub branch, number of pod per plant, 1000-grain weight, protein content, grain yield and biological yield. The highest grain yield (1504 kg.ha-1) was obtained from supplementary irrigation at flowering and the lowest grain yield (613 kg.ha-1) Observed from check treatment respectively. Plant density had significant effect on studied traits expect protein content and harvest index. The highest grain yield was obtained from 50 plant.m-2 and the lowest obtained from 20 plant.m-2 respectively; but there was not significant difference between 40 and 50 plant.m-2. Interaction effect of supplementary irrigation and plant density was significant on number of main branch, number of pod per plant, grain yield and biological yield. The highest grain yield (2006 kg.ha-1) was obtained from supplementary irrigation at flowering stage and 50 plant.m-2 and the lowest grain yield (488 kg.ha-1) observed from check treatment and 20 plant.m-2, respectively.