بررسي تنوع ژنتيكي، وراثت‌پذيري و پيشرفت ژنتيكي در ژنوتيپ‌هاي نخود تيپ كابلي

Evaluation of genetic diversity, heritability and genetic progress in Kabuli type chickpea genotypes

به‌منظور بررسی ذخایر توارثی نخود كابلی ایران تعداد 57 لاین نخود تیپ كابلی (Cicer arietinum L.) انتخابی از آزمایشات قبلی طی دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 در قالب طرح بلوك‌های كامل تصادفی با سه تكرار در مزرعه مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر كرج كشت و برای صفات مهم زراعی و مورفولوژیكی ارزیابی شدند. نتایج بیانگر تنوع قابل ملاحظه‌ای در بین نمونه‌ها بود. در تجزیه واریانس مركب، بین میانگین سال‌ها و نمونه‌ها تفاوت معنی‌دار وجود داشت. معنی‌دار بودن اثر متقابل نمونه × سال برای صفات نشان‌دهنده واكنش متفاوت نمونه‌ها در سال‌های مختلف بود. در تجزیه به مختصات اصلی، چهار مؤلفه اول حدود 85 درصد از كل تغییرات داده‌ها را توجیه نمودند. مؤلفه اول با توجیه 59 درصد از تغییرات با صفات عادت رشد، كرك بوته، گل و غلاف در گل آذین، رنگ دانه، نقاط سیاه دانه، بافت پوسته مرتبط بود. صفات طول گلدهی، گل و غلاف در بوته، تعداد غلاف بوته، تعداد دانه غلاف به‌ترتیب دارای تنوع ژنتیكی (ضریب تغییرات ژنتیكی) برابر با 58/21، 88/24، 51/52، 01/27 بودند. وراثت‌پذیری این صفات به‌ترتیب برابر با 49/93، 67/66، 72/94، 86/82 بود. انتخاب مستقیم برای صفات یاد شده موجب افزایش عملكرد دانه در نخود تیپ كابلی می‌گردد.

To study breeding resource of Kabuli chickpea lines of National Plant Gene Bank of Iran, two separate experiments were conducted during 2010 and 2011. In this study, 57 lines of Kabuli type chickpeas- selected from primary evaluation experiments, out of 1500 accessions were planted at farm of Seed and Plant Improvement Research Institute in Karaj, Iran, according a randomized complete block design with three replications. All 57 lines were evaluated for different morphological and agronomical traits. Results showed high diversity for most of traits among accessions. Combined analysis of variance showed significant differences for years, genotypes and year × genotype interaction. Principal Coordinte Analysis resulted to four premier factors contributed around 85% of variations. Growth habit, number of flower and pod in plant, seed color, seed black dots and testa texture had higher coefficients in the first factor which contributed 59% of total variation. The yield components such as flowering duration, number of flower and pod in plant, number of pod per plant and number of seeds per pod showed high genetic diversity (21.58, 24.88, 52.51, and 27.01 respectively), and high heritabilities (93.49, 66.67, 94.72, and 82.86 respectively). So, these traits are suggested as most important indices for selection of superior chickpea line in breeding programs.