بررسي تأثير بقاياي علف‌كش تريفلورالين در خاك بر رشد و گره‌زايي ژنوتيپ‌هاي نخود (Cicer arietinum L.)

Effect of Trifluralin herbicide residues in soil on growth and nodulation of chickpea genotypes

به‌منظور بررسی تأثیر بقایای علف‌كش تریفلورالین در خاك بر رشد و گره‌زایی ژنوتیپ‌های نخود، آزمایشی گلخانه‌ای به‌صورت فاكتوریل در قالب طرح كاملاً تصادفی و در سه تكرار در دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. عوامل مورد بررسی شامل ژنوتیپ‌های نخود در 4 سطح (هاشم، آی ال سی، كاكا، كرمانشاهی) و غلظت‌های علف‌كش تریفلورالین در خاك در 7 سطح (0، 6/4، 2/9، 18، 6/27، 8/36، 55 میكروگرم در كیلوگرم خاك) بودند. یك هفته پس از ظهور گیاهان، درصد سبز شدن آنها تعیین و در ابتدای مرحله گلدهی، درصد بقاء، ارتفاع، تعداد شاخه‌های جانبی، زیست‌توده اندام هوایی، ریشه، تعداد و وزن تر گره آنها اندازه‌گیری شد. نتایج نشان داد كه همه صفات اندازه‌گیری شده گیاهان مورد مطالعه تحت تأثیر معنی‌دار بقایای تریفلورالین در خاك قرار گرفت. با افزایش غلظت تریفلورالین در خاك صفات مذكور در تمام ژنوتیپ‌ها به‌طور معنی‌داری كاهش یافت. در كمترین غلظت تریفلورالین در خاك، تلفات زیست‌توده اندام‌های هوایی و ریشه به‌ترتیب 64/48 و 8/39 درصد بود. در بیشترین غلظت تریفلورالین در خاك، نیز زیست‌توده اندام‌های هوایی و ریشه گیاهان به‌ترتیب 96/97 و 39/96 درصد كاهش یافت. در بین ژنوتیپ‌های نخود، بیشترین (93/74 و 51/71 درصد) تلفات زیست‌توده ساقه و ریشه در ژنوتیپ كاكا و كمترین تلفات زیست‌توده اندام‌های هوایی (82/64 درصد) و ریشه (96/55 درصد) نیز به‌ترتیب در ژنوتیپ‌های كرمانشاهی و هاشم مشاهده شدند. براساس شاخص ED50، ژنوتیپ آی ال سی (23/3 میكروگرم در كیلوگرم خاك) و كرمانشاهی (22/8 میكروگرم در كیلوگرم خاك) به‌ترتیب حساس‌ترین و متحمل‌ترین ژنوتیپ‌های نخود به بقایای تریفلورالین در خاك بودند. باتوجه به نتایج حاصل و براساس شاخص ED50 اندام‌های هوایی، ژنوتیپ‌های نخود از نظر تحمل به بقایای تریفلورالین به‌صورت كرمانشاهی > هاشم > كاكا > آی ال سی طبقه‌بندی شدند.

In order to study the effect of Trifluralin herbicide soil residues on growth and nodulation of chickpea genotypes, a greenhouse experiment was conducted at Ferdowsi University of Mashhad. A factorial experimental was conducted based on completely randomized design with three replications. Treatments included of four genotyps of chickpea (Hashem, Ilc, Kaka and Kermanshahi) and seven concentration of Trifluralin herbicide residue in soil (0, 6.4, 9.2, 18, 27.6, 36.8 and 55 µg.kg-1.soil). Plants emergence percentage was determined 7 days after their emergence and at the beginning flowering stage, plants survival, height, number of lateral branches, shoot and root biomass, nodule number and nodule fresh weight were recorded. Results showed, all measured traits were decreased significantly in all genotypes by increasing of Trifluralin concentration in soil. At the lowest concentration (6.4 µg.kg-1.soil) of trifluralin in soil, chickpea shoot and root biomass were decreased 48.64 and 39.80 percent respectively and their lost reached to 97.96 and 96.39 percent respectively, when Trifluralin concentration in soil was at the highest level (55 µg.kg-1.soil). Among the studied genotypes of cheakpea, the highest of shoot (74.93%) and root (71.51%) biomass lost were observed in Kaka genotype and the lowest shoot (64.72%) and root (55.96%) biomass lost were observed in the varieties of kermanshahi and hashem respectively. Based on ED50 parameter, among the chickpea genotypes, Ilc (3.23 µg.kg-1.soil) and Kermanshah (8.22 µg.kg-1.soil) appeared to be the most susceptible and tolerant genotypes to trifluralin soil residue respectively. The other chickpea genotypes were classified by tolerant to Trifluralin soil residual to: kermanshahi > Hashem > Kaka > Ilc.