نقش بافت درون‌زباني در توجيه آيات مشابه

The Role of Intralingual Context inin the Explanation of Allegorical Verses

از جمله موضوعات بحث شده در علوم قرآن و تفسير، موضوع آيات متشابه لفظي يا به ظاهر تكراري قرآن است. اين موضوع كه چرا در قرآن برخي از آيات بدون هيچ‌گونه تفاوت و گاه با تغييري اندك دو يا چند بار تكرار شده، توجه اديبان و مفسران مسلمان را به خود جلب كرده و سبب پديد‌آمدن آثاري ارزشمند در اين موضوع گرديده است. عمده تلاش‌هاي انجام گرفته در اين موضوع، محوريتي بلاغي و زيباشناختي دارند و براين اساس جنبه‌هاي معناشناسانه و بافتي آيات كمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. ازآنجا كه تبيين اختلاف دو جمله مشابه بيشتر به سطح مراد جدي گوينده يا نويسنده مربوط مي‌شود، بررسي آيات مشابه نيز بايد از اين دريچه انجام گيرد. در علوم زبان‌شناختي‌، دانشي كه به بررسي منظور نويسنده و گوينده با توجه به شرايط بافتي توليد كلام مي‌پردازد علم كاربردشناسي است. در اين مقاله سعي شده است با استفاده از برخي مولفه‌هاي بافت درون‌زباني مطرح شده در كاربردشناسي يعني مفهوم ارجاعات و ازپيش‌انگاري و چند نمونه از آيات مشابه لفظي را بررسي كرده و كاربرد اين مولفه‌ها در تبيين مراد جدي نشان داده شود.

The topic of the verbally allegorical or seemingly repetitive verses of the Qurʹan is one of issues discussed in the Qur’anic and interpretationsciences. The question why some verses of the Qurʹan are repeated twice or several times without any change or, sometimes, with a little change has attracted Muslim scholars and interpreters and has resulted in the emergence of valuable works on this subject. Most of the efforts made on this issue have rhetoric and aesthetic nature and, hence,the semantic and contextual aspects have received less attention. As theexplanation of the difference between two similar statements mainly depends on the intent of the speaker or writer, evaluation of the similar verses should also be carried outconsidering this point. In the field of linguistic sciences, the science which deals with the intent of the writer or speaker taking into account the contextual conditions of the discourse is pragmatics. In this paper, using some factors of intralingual context discussed in pragmatics, i.e.the meaning of references and presupposition, someexamples of verbally allegorical verses are examined and the roleof these factors in explaining the original intentis revealed.