سنخ‌شناسي و تبيين رفتاري صحابه پيامبر(ص) در غزوه تبوك بر اساس سوره توبه

The Typology and Explanation of Behaviors of the Companions of the Prophet in the Battle of Tabuk according to the Sura of Tawba

در غزوه تبوك ـ بر خلاف ديگر غزوات ـ ميزان مشاركت فعال مسلمانان كاهش يافته بود و سستي آنان در جهاد، باعث تاخير در تدارك سپاه و حركت به سوي ميدان نبرد شده بود. عده اي از صحابه با كارشكني، عذر خواهي و بهانه آوردن درصدد بودند حضور نيافتن در جنگ را توجيه كنند. خداوند در سوره توبه در واكنش به اين وضع، با افشاي نيت هاي اين گروه ها، دلايل حقيقي مشاركت نكردن آنان را بيان كرد. بر اساس آيات سوره توبه، گروه هايي از سپاهيان حتي آناني كه تظاهر به همراهي نمودند در عمل به كارشكني و ايجاد رعب در ميان مسلمانان پرداختند. يكدست نبودن رفتار صحابه در غزوه تبوك موجب پيدايش گونه‌هاي رفتاري شد كه در سوره توبه اين گونه‌ها به دقت شناسايي شده اند. در اين سوره، هشت گونه رفتاري در جهت همراهي با پيامبر(ص) معرفي شده است. يكسان نبودن ميزان همراهي آنان باعث شده كه اين گونه‌ها در پنج سنخ از همراه كامل تا غيرهمراه قرار داده شوند. در اين مقاله با روش توصيفي ـ تبييني ابتدا گونه‌هاي رفتاري صحابه در غزوه تبوك شناسايي شده و سپس به علت تنوع رفتاري آنان بررسي مي‌شود. به نظر مي‌رسد تنوع رفتاري اصحاب پيامبر(ص) در غزوه تبوك ريشه در نوع نگرش آنان و تعارض سنت‌هاي اجتماعي با ارزش هاي ديني داشته است.

In the battle of Tabuk, unlike other battles, the participation of Muslims was very weak and their procrastinations caused to be delayed in the preparation of the army and the move toward Tabuk. Some of the Companions expressed one’s regrets for being unable to participate in this battle. In the Sura of Tawba, God exposes the intentions of these non-participants, expressing their real reasons for not participating. According to this Sura, even some groups of participants in practice attempted to sabotage and create fear among the Muslims. The lack of harmony of the Companions’ behaviors in this Battle could be known by a typology. This typology could be carefully identified in the Sura of Tawba. In this Sura eight kinds of behaviors were introduced, ranging from active participation to passive one. Describing the diversity of the Companions’ behaviors in this Battle, this article gives an explanation for it. It seems that the diversity of the Companions’ behaviors returned to their attitudes and social traditions that were in conflict with religious values