بررسي تاثير دياپيرها بر شور شدن منابع آب و خاك مورد: دياپير حوضه‌‌ي رودخانه‌ي شور كاكان ياسوج

Investigating the Effect of Diapers on Salinization of Water and Soil ResourcesCase : Shoor Drainage Basin, Kakan, Yasuj

گنبدهاي نمكي زاگرس يكي از مهم ترين مناطق معرف پديده‌ي دياپيرسم در ايران و جهان است. دياپير منطقه‌ي كاكان يكي از دياپيرهاي سري هرمز محسوب مي شود ولي تاثير مخربي كه بر كيفيت آب و خاك منطقه دارد، از منظر منابع طبيعي معرفي نشده است. لذا به منظور محرز شدن تاثير اين دياپير بر منابع آبي و خاكي منطقه، اقدام به نمونه برداري آب و خاك گرديد. برداشت نمونه آب، طيّ زمان ها و مكان هاي مختلف و به صورت كاملاً تصادفي انجام شد؛ به طوري كه تراكم نمونه ها در نزديكي دياپيرها بيش تر بود. همچنين دبي جريان آب مربوط به هر نقطه نيز اندازه گيري گرديد. نتايج سنجش و آناليز، خصوصيات شيميايي نمونه هاي آب و خاك نشان داد كه دياپير موجود در حوضه‌‌ي مورد مطالعه هر چند كه از وسعت زيادي برخوردار نمي باشد و طول كمي از رودخانه از حاشيه‌ي آن مي گذرد ولي تنها عامل شوري آب رودخانه شور مي باشد كه با توجه به شرايط هيدرولوژيكي و هيدروژيولوژيكي ميزان تاثير آن متفاوت مي باشد. در واقع دياپير منطقه از نوع فعال بوده كه بسته به شرايط آب و هوايي سالانه، مي تواند تخريب بسيار شديدي در منطقه ايجاد كند. نتايج تحليل هاي آماري نيز نشان‌دهنده‌ي اختلاف معني‌دار بين خصوصيات كيفي آب رودخانه در قبل و بعد از بارندگي مي‌باشد (05/0P < ). همچنين نتايج ماتريس همبستگي ارتباط معني‌داري بين خصوصيات كيفي آب با ميزان دبي در بعد از بارندگي را نشان داد (05/0P < ) در صورتي كه قبل از بارندگي ارتباط معني داري مشاهده نگرديد. به دليل كم بودن وسعت منطقه‌ي تاثيرگذار بر كيفيت آب و به سبب آن تخريب خاك، مي توان گفت كه با كنترل آب خروجي چشمه هاي نمكي و نيز ايجاد پوشش براي بستر آبراهه در محدوده‌ي دياپير، ميزان تخريب آب و خاك تا حد زيادي در منطقه و نيز در مناطق پايين دست كاهش مي يابد.

Salt hills in Zagros Mountains are one of the most important areas that have Diaper phenomenon in Iran and the world. Kakan region is of Hormuz diaper series that have devastating effects on water and soil quality and from the view point of natural resources has not been introduced. Therefore, in order to determine the obvious impact of diapers on water and soil resources, water and soil sampling was made. The sampling of water samples were taken during different times and places, and randomly. So that density of the samples was more in the adjacent of diaper. Also in each sampling point, water flow rate was measured. Analysis results and the chemical properties of soil and water samples showed that although the studied diapers are not extensive and a small part of the river passes through it, but it is the only factor for Stalinization of the water of Shor river , and according to hydrological and hydro geological conditions, its effects can be different. In fact, the diapers studied in this area were active that depending on the weather conditions can have severe damages in the area. Also results of statistical analysis showed a significant difference between water quality characteristics of the river before and after the rainfall. Also the results of correlation matrix showed a significant relationship between water quality characteristics with the flow rate after the rainfall and no significant difference was observed before the rainfall . Due to the small effective area on water quality and its soil degradation, it can be said that by controlling the water of saline springs and also by creating plant coverages in waterways in the diapered area, the amount of water and soil degradation in this region and in the downstream regions will decrease.