اولويّت‌بندي مكان‌هاي مستعد دفن پسماند شهر مشهد با تاكيد بر شاخص‌هاي ژيومورفيك

Prioritizing Suitable Locations to Domestic Waste Disposal Considering Geomorphic Criteria

رشد روزافزون جمعيّت شهرها و كلان‌شهرها ضمن ايجاد فرصت هاي مناسب جهت توسعه فيزيكي - كالبدي، اقتصادي، اجتماعي و افزايش سطح رفاه، نياز به مديريت شهري را در برنامه ريزي محيط زيست كلان‌شهرها ضروري كرده است. افزايش توليد زباله هاي خانگي، از جمله چالش‌هاي محيط زيستي گريبانگير اكثر كلان‌شهرها در سال هاي اخير است، به‌ گونه اي كه انتخاب ‌مكان مناسب دفن اين پسماندها با توجه به شرايط مكاني، از اولويت هاي مديريت شهري است. شهر مشهد، با بيش از 3 ميليون نفر جمعيّت، دومين كلا‌ن‌شهر ايران، دومين شهر مذهبي جهان و پايتخت معنوي ايران است كه با توليد حجم وسيعي از زباله‌هاي خانگي در دهه اخير روبه‌رو است. شناخت مناطق مستعد دفن زباله‌هاي مذكور، از مسايل مهم مديريت پسماندها در اين كلان‌شهر محسوب مي شود. هدف اين پژوهش مكان‌گزيني مناطق مناسب دفن پسماند خانگي كلان‌شهر مشهد بر پايه‌ي شاخص‌هاي ژيومورفيك بوده است. بدين منظور با كمك روش‌هاي تصميم‌گيري چندمعياره رتبه‌اي تاپسيس و فرآيند تحليل سلسله مراتبي، پنج مكان دفن پسماند شناسايي، اولويّت‌بندي و مكان‌يابي گرديد. رتبه‌بندي مناطق دفن پسماند بر اساس هفت معيار ژيومورفولوژيك شيب، جنس سنگ بستر، فاصله از گسل، فاصله از آب سطحي، عمق آب زيرزميني، كاربري اراضي و تيپ ژيومورفولوژي انجام گرفته است. با استفاده از الگوريتم تاپسيس شاخص‌ها امتيازدهي و وزن‌دهي شد و در نهايت، رتبه‌بندي مناطق، صورت گرفت. همچنين، با كمك فرآيند تحليل سلسله مراتبي، مقايسه زوجي بين شاخص‌ها انجام و اهميت‌ معيارها و نقش موثر هركدام در انتخاب مناطق مشخص شد. نتايج نشان‌دهنده‌ي آن است كه منطقه‌ي دو - مكان جديد دفن پسماند واقع در جاده ميامي- در رتبه‌ي نخست دفن زباله قرار دارد. همچنين منطقه يك، واقع در جاده نيشابور، كه مكان قديم دفن زباله‌هاي شهر مشهد بوده است، در اين رتبه‌بندي، جايگاه مناسبي را كسب نكرده است.

Increasing growth of population of the cities and metropolitan cities, while creating suitable opportunities for physical, economical and social development and increase of welfare level, has caused different incompetency in metropolitans. Increase of home waste materials is of the environmental challenges in most of metropolitans and selecting the appropriate areas of municipal solid waste landfill in mega cities is one of the environmental challenges of urban management, especially in metropolitan cities. Mashhad, with over three million populations is the second mega city in Iran, the second religious city in the world and spiritual capital of Iran. This metropolitan city is faced with a huge and great amount of producing home waste material .Identification of prone regions to the solid waste landfill is among the important issues of waste management in this metropolis. The purpose of this research was selecting and prioritizing areas for solid wastes disposal considering the Geomorphologic factors in Mashad. So using ranking MCDM methods including TOPSIS and AHP, five landfill sites for the city of Mashhad, was investigated and selected. Ranking has been done based on seven geomorphologic criteria involving slope, lithology, fault distance, surface water distance, ground water depth, and land use and geomorphology type. Using TOPSIS algorithm, weighting and ranking the regions was completed. To compare indices and criteria, AHP algorithm has been applied and pair wise of criteria was done. The results of the studies showed that the region 2 (the new landfill, located in Miami Road) has first rank to waste disposal. The results also indicated that the region 1 (located in Nishabour road) which is the old landfill of Mashhad is not a suitable place for waste disposal.