واكاوي زماني مكاني دماهاي سالانه‌ي ايران طيّ دوره‌ي 2008-1961

Time-Spatial Investigation of Iran’s Annual Temperatures During 1961-2008

در اين پژوهش تغييرپذيري مكاني روندهاي دماي ايران در 48 سال گذشته مورد بررسي قرار گرفت. بدين منظور، داده‌هاي دماي سالانه كمينه، بيشينه و متوسط ايستگاه‌هاي همديد و اقليمي كشور از 1961 تا 2008 از مركز داده‌هاي سازمان هواشناسي كشور اخذ گرديد. به كمك پايگاه داده‌هاي تنظيم شده، نقشه‌هاي هم دما با اندازه‌ي پيكسل15×15 كيلومتر به روش ميانيابي كريجينگ محاسبه و ترسيم شد بطوري‌كه هر نقشه با 7196 پيكسل مرزهاي كشور را در برگرفت. بدين ترتيب سه آرايه با ابعاد 48×7196 فراهم گرديد. جهت ارزيابي روند دما از روش‌هاي پارامتري رگرسيون خطي و ناپارامتري مان- كندال بهره گرفته شد. اعمال اين آزمون‌ها بر روي هر يك از آرايه‌ها نشان داد كه دماي كشور رو به افزايش است. اين افزايش بيشتر در مناطق پست و كم ارتفاع روي داده است. در اين ميان دماي كمينه از اهميت بيشتري برخوردار است و در60 درصد وسعت كشور روند افزايشي نشان مي‌دهد. درحالي‌كه روند افزايشي دماي بيشينه 27 درصد وسعت كشور را در بر گرفته است. از سوي ديگر شدت روند در تمامي پهنه‌ها يكسان و يكنواخت نيست و براي دماي كمينه شدت آن در استان كرمان در غرب لوت و در منطقه شهداد، در بخش‌هاي مركزي استان سمنان، شرق خوزستان، جنوب استان ايلام و غرب استان كرمانشاه، بيشتر بوده و اين مناطق بيش از ساير جاها در معرض آسيب‌هاي محيطي ناشي از افزايش دماي كمينه، قرار دارند. در حالي‌كه استان‌هاي خراسان شمالي، همدان و چهار محال و بختياري كمتر در معرض روندهاي افزايشي دما، قرار داشته‌اند. همچنين اين پژوهش نشان داد كه بطور متوسط دماهاي سالانه كمينه، بيشينه و متوسط ايران طيّ دوره 48 ساله به ترتيب 1/2، 45/0 و3/1 درجه سلسيوس افزايش يافته است.

This paper investigates spatial variability of temperature trends over Iran in the last 48 years. In order to evaluate the trends, time series of minimum, maximum, and mean temperature for all synoptic and climatologic stations throughout Iran from 1961 up to 2008 were collected. With the help of the prepared data base, the isothermal maps with spatial resolution of 15?15 Km were calculated and plotted by Kriging interpolation method. So that each map with 7196 pixels covered Iran’s borders. Therefore, 3(three) arrays with dimension 7196*48 were provided. For evaluating the temperature trend, parametric methods of Linear Regression and Mann-Kendall test have been used. Using such tests on each of the arrays showed that Iran’s temperature is increasing. Such increase has happened more in flat and low height areas. Among these, minimum temperature is more important and in 60% of the country shows an increasing trend, while the increasing trend of maximum temperature covers only 27% of the country. On the other hand , the trend intensity is not the same in all the zones, and for minimum trend, its intensity in Kerman province at the west of Loot desert and in Shahdad area, central parts of Semnan province, east of Khuzestan, south of Ilam province and west of Kermanshah province is more and these areas are more endangered with environmental damages resulting from increasing minimum temperature, while the provinces of North Khorasan , Hamedan, Chaharmahal Bakhtiyari are endangered with increasing trend of temperature.