ارزيابي تناسب اراضي جهت كشت گندم ديم با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (مطالعه موردي: حوزه قره‏سو)

Land Suitability Analysis on Rainfed Wheat Cropping Using Geospatial Information Systems (A Case Study: Qaresoo Basin)

استفاده درست و بهينه از اراضي نيازمند ارزيابي دقيق منابع بوم‏شناختي كشاورزي مي‏باشد. ارزيابي توان اراضي جهت كشت محصولات مختلف اولين اولويت راهبردي جهت افزايش توليد و بهينه‏سازي مصرف منابع است. تحقيق حاضر به منظور شناخت عوامل و عناصر اقليمي، توپوگرافي و شوري موثر بر كشت گندم ديم در حوزه قره‏سو استان گلستان و پهنه‏بندي نواحي مستعد كشت اين محصول با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافيايي (GIS) و فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP) انجام شد. براي اين كار ابتدا نيازهاي بوم‏شناختي گندم ديم با استفاده از منابع علمي موجود تعيين و درجه‏بندي گرديد. سپس نقشه‏هاي موضوعي مورد نياز تهيه و طبقه‏بندي شدند. متغيرهاي محيطي مورد مطالعه شامل دماي كمينه، دماي متوسط، دماي بيشينه، بارش، شيب، جهت شيب، ارتفاع و هدايت الكتريكي (EC) بودند. از فرآيند تحليل سلسله مراتبي براي تعيين وزن معيارها استفاده شد. در نهايت با تلفيق و هم‏پوشاني اين نقشه‏ها در محيط GIS نقشه پهنه‏بندي گندم ديم استخراج گرديد. نتايج حاصل از پهنه‏بندي نشان داد كه گندم در 4 پهنه (خيلي مناسب، نسبتا مناسب، ضعيف و نامناسب) از نظر تناسب اراضي قرار مي‏گيرند. حدود 5170 هكتار (6 درصد) از مساحت اراضي زراعي حوزه قره‏سو و 3 درصد از مساحت كل اراضي حوزه داراي تناسب بالايي جهت كشت گندم ديم بودند. بارش مناسب، شيب‏هاي كمتر و رو به جنوب و همچنين هدايت الكتريكي در حد مطلوب از ويژگي‏هاي اين مناطق است. هم?چنين نتايج نشان دادند كه حدود 909 هكتار (معادل 5/1 درصد) از اراضي زراعي حوزه قره‏سو كه زير كشت گندم ديم بودند، پتانسيل كشت اين محصول را نداشتند.

Optimal use of lands heavily relies on careful assessment of agro-ecological resources. Evaluation of potential lands for various cultivated crops is the first strategic priority to increase production and optimized use of resources. This present study was aimed to identify effective climatologic, topographic and soil-related factors on rainfed wheat cropping in Qaresoo basin of Golestan province and determination of suitable areas to produce this crops usings Geographical Information System (GIS) and Analytic Hierarchy Process (AHP). At first, ecological requirements of rainfed wheat was identified from scientific literatures and then were classified to provide thematic maps. In this study, minimum, average and maximum temperatures, precipitation, slope, aspect, elevation and EC were considered. The Analytical Hierarchy Process (AHP) was used to find weight of each factor. Finally, the maps were provided and overlaid in GIS media and afterward the zoning of areas for rainfed wheat cultivation was done. Results showed that wheat grown lands would be located in four suitability classes. About 5170 hectares (6%) of the agricultural areas and 3% of the total area of the Qaresoo basin were located in high suitable class for rainfed wheat cultivation. Suitable precipitation, lower slope and projecting to south slopes and also the desirable electrical conductivity were the reasons make these regions suitable. Also, results showed that about 909 hectares (1.5%) of Qaresoo basin lands that now are cultivating by rainfed wheat, have not required potency to produce this crop.