كاهش خطرات زلزله با تاكيد بر عوامل اجتماعي رويكرد تاب آوري؛ نمونه موردي: منطقه 22 تهران

Risk Reduction of Earthquake with Emphasis on Social Factors of Resilience (Case Study: District 22 of Tehran)

مخاطرات طبيعي به دليل شدت و زمان كوتاه اثرگذاري بر اجتماعات بشري تبديل به يكي از دغدغه هاي اصلي برنامه ريزان و مديران شهري در سال هاي اخير شده اند، سهم كشور ما از اين مخاطرات بيشتر مربوط به زلزله است. در زمان وقوع زلزله، ساعات و دقايق اوليه بعد از وقوع بسيار پراهميت است، به همين منظور تقويت اجتماع ساكن در يك محيط نقشي تاثيرگذار در كاهش خطرات دارد و اين مهم تنها از طريق آموزش، آمادگي و پذيرش شرايط پس از بحران، از سوي شهروندان به دست مي آيد. تاب آوري، به عنوان رويكرد و روشي مناسب در جهت كاهش خطرات حاصل از بحران ها و مخاطرات، به عنوان رويكرد پژوهش حاضر انتخاب شده است. هدف اصلي اين پژوهش پس از معرفي تاب آوري و شناسايي ابعاد مختلف آن، و نيز معرفي شاخص هاي بعد اجتماعي اين رويكرد، ارايه راهبردهاي كاهش خطرات زلزله با تاكيد بر عوامل اجتماعي رويكرد تاب آوري در منطقه 22 تهران است. در اين تحقيق، پس از تعيين شاخص هاي اجتماعي تاثيرگذار بر تاب آوري منطقه 22، با استفاده از داده هاي سرشماري سال 90، مصاحبه با مسيولان ذيربط و توزيع پرسشنامه ميان 96 نفر از ساكنان به بررسي وضعيت اين شاخص ها در منطقه 22 تهران پرداخته شده است. در تحليل اطلاعات نيز توامان از روش-هاي كمي و كيفي استفاده شده است. با توجه به تحليل داده ها از طريق نرم افزار SPSS و نيز تحليل محتواي مصاحبه هاي صورت گرفته، نتايج اين پژوهش بيانگر وضعيت نسبتاً مطلوب شاخص هاي سن، سطح آموزش، دلبستگي به مكان در سطح منطقه و وجود برنامه هايي براي بهبود وضعيت مشاركت، اطلاع رساني مخاطرات، درك و دانش عمومي از خطر است. با اين وجود همچنان شاخص هايي نظير نحوه نگرش ساكنان به مقوله خطر و وضعيت گروه هاي خاص به توجه بيشتري نياز دارند. بر اين اساس راهبردهايي براي تقويت وضعيت فعلي و تاب آور ساختن منطقه از لحاظ اجتماعي در برابر زلزله ارايه شده است.

Natural hazards because of the severity and impact on communities in short time, have become one of the main concerns of planners and city managers in recent years, and we should notice that the earthquake is the most probable and destroyer hazard in our country. At the time of the earthquake, the first minutes and hours after the fact is extremely important, therefore strengthening the communities have a greater role in reducing risks, and this is accomplished only through education, preparation and adoption of the disaster, which should be achieved on behalf of the citizens. Resilience as a good way to reduce risks resulting from hazards and disasters is selected as the research approach. Having introduced the resilience and identification of its dimensions, and social factors of approach, some strategies are provided for reducing earthquake risks with an emphasis on social factors resiliency in District 22 of Tehran in this paper. Therefore, after the choice of social indicators which affects on resiliency of District 22, with census data of 1390, interviews conducted officials and questionnaires distributed among 96 residents to check the status of the index in this area are discussed. According to data analysis through SPSS software and content analysis of the interviews that conducted, the results of this study demonstrated adequate situation of indicators such as age, education level, attachment to place in the region and also it represents that there are plans for improvement of public participation and dissemination of hazards information, understanding and knowledge of risk, although indicators such as residentsʹ attitude to risk and situation of specific groups needs more attention. Based on the current situation, some strategies are provided in order to strengthen the resiliency of District22.