تغيير الگو و تراكم كاشت بر اساس ارزش آب مجازي با محوريت زعفران (مطالعه موردي: دشت بيرجند)

Changes in pattern and cultivation intensity based on virtual water with the saffron centrality (Case Study: Birjand plain)

كشاورزي در اقتصاد كشورهاي در حال توسعه به خصوص ايران جايگاه ويژه اي دارد. براي داشتن منابعي پايدار در كشاورزي انتخاب يك الگوي كشت مناسب كه در آن علاوه بر شرط حداكثر نمودن درآمد براي كشاورز، به استفاده صحيح و اصولي از منابع نيز توجه شود، ضروري است. زعفران جز محصولات صادراتي با ارزش ايران است كه در مناطق خشك و نيمه‌خشك جنوب خراسان و برخي نقاط كشور كشت مي‌شود. ارزش اقتصادي فراوان زعفران در بازارهاي جهاني و اشتغال و درآمد مناسبي كه پرورش اين گياه به دنبال دارد، بازده اقتصادي قابل توجهي براي اين محصول ايجاد كرده است. اين مطالعه با هدف توسعه كشت زعفران با تاكيد بر ارزش آب مجازي در شهرستان بيرجند صورت گرفته است. به همين منظور ابتدا مقدار آب مجازي و ارزش آن با استفاده از اطلاعاتي نظير نياز آبي، عملكرد و قيمت محصول در دو حالت صادرات و واردات براي هشت محصول پنبه، عناب، زعفران، گندم، گوجه فرنگي، خربزه، پياز و يونجه، محاسبه و سپس با استفاده از مدل برنامه ريزي خطي LINGO سطح زير كشت بهينه ي هر محصول تخمين زده شد. همچنين در اين مطالعه دو سناريو تعريف گرديد كه در سناريوي اول سطح زير كشت محصولات به 5/1 برابر سطح موجود محدود گرديد و در سناريوي دوم اين محدوديت برداشته شد. نتايج به دست آمده از ارزش آب مجازي و دو سناريو نشان داد كه گياه زعفران در منطقه بيرجند كه نسبت به هفت محصول ديگر درآمد بالايي معادل 26/4676 ميليون ريال ايجاد مي كند، در اولويت‌ كشت قرار گرفته و سطح زير كشت آن در سناريوي اول و دوم به ترتيب برابر با 2010 و 65/12188 هكتار به دست آمده است، در مقايسه با سطح زير كشت موجود (1340 هكتار) افزايش قابل توجهي داشته است.

Agricultural in economies of developing countries especially Iran has an effective role. For having sustainable sources in agriculture choose a suitable cropping patterns in which besides the maximize income condition for farmers has essential role in appropriate use of resources. Saffron is an Iranian valuable export products that is produced in arid and semi arid areas of south of Khorasan (about 95 percent) and is cultivated in some parts of country. The plenty economic value of saffron in global markets and jobs and appropriate income that grow this crop has followed, substantial economic returns has created for this product. This study with the purposes for development of saffron emphasizing in the value of virtual water was performed in Birjand. For this purpose initially amount of virtual water and its value using information such as water requirement, yield and crop price in two cases exports and imports for eight products cotton, jujube, saffron, wheat, tomatoes, melons, onions, and alfalfa were calculated and then optimal cultivation of each crop was estimated by using linear programming model Lingo. Two scenarios were also defined that in the first scenario, the area under crops was limited to 1.5 times for the existing level and this limitation was removed in the second scenario. Results of virtual water for two scenarios showed that saffron cultivation in Birjand were created high income equivalent to 4676.26 million Rials compared to other seven products, priority on cultivation. Under cultivation surface is obtained equivalent to 2010 ha for the first scenario and 12188.65 ha for the second scenario compared with existing area under cultivation (1340 ha) has significantly increased.