دلالت‌‌‌‌هاي نظريه اعتباريات براي تحول در علوم انساني

Implications of the Theory of Conventions (i’tibariat) in order to transform the Humanities

نظريه ادراكات اعتباري، از مهمترين زواياي فلسفه اسلامي است كه ارايه نظام‌‌‌‌مند آن به ابداع علامه طباطبايي، صورت گرفت. اهميت اين نظريه در نظام فلسفي علامه طباطبايي آنقدر زياد است كه در اكثر قريب به اتفاق آثار ايشان، اشاره‌‌‌‌اي موجز يا مبسوط به آن شده است. اين نظريه با تمايزي كه ميان ادراكات حقيقي و اعتباري قايل مي‌‌شود، از يك‌‌سو علوم حقيقي را از گزند خطاهاي معرفت‌‌‌‌‌‌‌‌شناسانه حفظ مي‌‌‌‌كند و از ديگر سو خلا تيوريكي كه ميان ذخاير غني فلسفه اسلامي و علوم اجتماعي كاربردي شكل گرفته را پُر مي‌‌‌‌نمايد. از اين رو، مي‌‌تواند تاثير عميقي بر حوزه‌‌‌‌هاي گوناگون علوم انساني و علوم اجتماعي بگذارد. پيوند اعتباريات با حقايق، از مهمترين اجزاي اين نظريه است كه تمايز جدي آن با رويكردهاي اثبات‌‌‌‌گرا و معناگرا را نشان مي‌‌‌‌دهد. تبييني كه علامه در آثار گوناگون خود از اين نظريه داشته‌‌‌‌اند، زمينه خوبي براي تحليل و نقادي رويكردهاي اثبات‌‌‌‌گرا و معناگرا فراهم مي‌‌كند و بَستر تحول در علوم انساني ـ بر اساس مباني و مبادي حكمت اسلامي ـ را فراهم مي‌آورد.

The Theory of Conventions (I’tibariat) is a great aspect of Islamic Philosophy whose organized presentation was made by AllamehTabatabaei. The theory is so much important that even a slight indication is found in the majority of his ideas. Through such distinction between real and arbitrary perceptions, the theory keeps real knowledge immune from epistemological slips on the one hand and fills in the gap between rich sources of Islamic Philosophy and social sciences on the other, so it could have a profound effect on various fields of humanities and social sciences. The tie between Conventions (I’tibariat( and realities are the most critical components of the theory that show its great distinction from positivist and hermeneutic approaches. The explanations of Allameh paves the way for the analysis and criticism of positivist and hermeneutic approaches as long as the evolution of humanities according to the principles of Islamic philosophy.