الگويي براي بررسي نقش دولت در تحولات سياسي و اجتماعي ايران پس از انقلاب اسلامي

A Pattern to Inestigate the of Role State in Political-Social Transformations in Iran after the Islamic Revolution

در اين مقاله ارتباط تغييرات گفتار و عمل‌كرد دولت‌هاي جمهوري ‌اسلامي را با تحولات ‌سياسي و اجتماعي ‌ايران در طول سه دهه‌ پس از انقلاب ‌اسلامي بررسي كرده‌ايم. مسيله اصلي پژوهش، دگرگوني هاي دولت‌ها به گفتارهاي مخالفشان است و پرسش اين است كه چگونه مي‌توان اين تحول‌ها را توجيه كرد. در پاسخ به اين پرسش، روايت‌ها و تحليل‌هاي تاريخي را با ارجاع به الگويي سه‌سطحي بررسي كرده‌ايم تا ساختار حكومت، ارتباط خرده‌نظام‌ها و روح كنش متقابل مرتبط شوند. در سطح بيروني، تغييرات دولت‌ها را با روايت حسين ‌بشيريه در ساختار سه‌گانه حكومت ايران پي گرفته‌ايم؛ در سطح مياني، به‌ برداشت مسعود كوثري از نظريه پارسونز در آسيب‌شناسي چيرگي خرده‌نظام سياسي و در سطح دروني، به تفسير ‌تنهايي و عبدي از كنش متقابل افراد و مفهوم مراحل تكامل‌ جوامع هربرت ميد توجه كرده‌ايم. به‌جاي روي‌دادها، از روايت‌ها و تحليل‌هاي موجود به‌عنوان شواهد الگو استفاده كرده‌ايم. درنتيجه، تغييرات ايديولوژيك دولت در بستري از چيرگي خرده‌‌نظام‌ سياسي، عامل مهمي در تحول اجتماعي ايران دانسته‌ شده‌ و كنش فردي، تعميم‌‌نيافته ارزيابي‌‌ شده ‌است. با اين نگاه، براي پيش‌گيري از تحولات اجتماعي واگرا، كم‌رنگ‌ كردن نقش دولت‌ در تحولات اجتماعي با سياست‌زدايي از خرده‌نظام‌هاي‌ ديگر و آزادسازي ‌كنش‌هاي ‌اجتماعي‌ از ملاحظات ايديولوژيك را پيش‌نهاد كرده‌ايم.

The present paper investigates the relations between the statesʹ discourse and operation in political-social transformations in the first three decades of the Islamic Republic Iran. The main problem in this study is the divese transformations of the IRI states, and The Question is how can it be explaned. To answer this question, histirical analyses were collected and refered a three interrelated level pattern. In external level, state transformations through Bashiriyehʹs idea were followed. In mediate level, Kowsariʹs interpretation of Parsonsʹ theory about the pathology of subsystems domination were used. In internal level (interaction level, we utilized Tanhayi and Abdiʹs interpretations) of Herbert Meadʹs Social Evolution Theory. Finally, we found state ideological transformations, in the context of political subsystem domination, as the most important factor for social transformations, and social interactions were evaluated as ungeneralized. By this view point, decreasing the role of state in transformations, by depoliticizing of other subsystems and making social actions free from ideological considerations, is a solution for preventing divergent transformations.