ارزيابي پاسخ به تنش شوري در برخي ارقام گندم نان به كمك شاخص‌هاي تحمل به تنش

Response of salt stress in some bread wheat varieties by tolerance indices

تنش شوري از مهم‌ترين تنش‌هاي غير زنده است كه همه ساله كشت گياهان زراعي را در مناطق وسيعي از كشور تحت تاثير قرار مي‌دهد. از آ‌نجا كه عملكرد محصولات در اثر سميت نمك‌ها كاهش مي‌يابد، از اين رو توليد و معرفي ارقام پر محصول و متحمل به شوري در تلفيق با ساير روش‌هاي مبارزه با شوري آب و خاك مي‌تواند تاثير اين پديده را به حداقل برساند. در تحقيق حاضر، به منظور ارزيابي ارقام گندم نان (Triticum aestivum L.) براي تحمل به شوري، 41 رقم گندم در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه تكرار در دو شرايط بدون تنش و تنش شوري مورد بررسي قرار گرفتند. ارزيابي ارقام براي تحمل به شوري با استفاده از هشت شاخص تحمل و حساسيت به تنش انجام شد. ارقام از نظر عملكرد دانه داراي اختلاف معني‌داري با يكديگر بودند. تحليل همبستگي بين شاخص‌ها و ميانگين عملكرد در دو شرايط محيطي نشان داد كه مناسب‌ترين شاخص‌ها براي گزينش ارقام مورد بررسي، چهار شاخص ميانگين هندسي بهره‌وري (GMP)، ميانگين بهره‌وري (MP) ميانگين هارمونيك (HM) و شاخص تحمل به تنش (STI) بودند. تجزيه به مولفه‌هاي اصلي بر مبناي شاخص‌هاي تحمل و حساسيت به تنش، 15/97 درصد از تغييرات كل ارقام را توجيه كرد. تجزيه‌ خوشه‌اي بر اساس اين شاخص‌ها نيز ارقام مورد بررسي را در چهار خوشه گروه‌بندي كرد. در مجموع، بر طبق نمودار پراكنش سه بعدي، تحليل باي‌پلات و تجزيه خوشه‌اي، ارقام شاهد، شيراز و ارگ به عنوان ارقام متحمل به شوري تعيين شدند تا در برنامه‌هاي اصلاحي آتي مورد استفاده قرار گيرند.

Salinity is a major abiotic stress in crop production and occurs in many regions of Iran. Since yield are reduced by the toxicity of salts, therefore, production and introduction of high yielding and tolerant varieties can be useful and effective on losing the impact of this phenomena in accordance with other ways to combat soil and water salinity. This experiment was conducted to identify the Iranian bread wheat varieties (Triticum aestivum L.) suitability for planting in saline areas. Forty one varieties were assessed in a randomized complete block design with three replications. To evaluate varieties for salt tolerance, eight indices of stress tolerance and sensitivity were used. The varieties for grain yield showed significant difference from each other. The correlation coefficients indicated that STI (stress tolerance index), MP (mean productivity), GMP (genomic mean productivity) and HM (Harmonic mean) were the best criteria for selection of high yielding varieties under stress and non-stress conditions. Principal components analysis showed that two PCs explained 97.15% total variance. Cluster analysis based on tolerance and sensitivity indices built four distinct groups. In addition, according to results of the three dimensions scheme, biplot analysis and cluster analysis, Shiraz and Arg varieties were determined as the most tolerant varieties to salinity stress which can be used in the future breeding programs.