دروغ در فلسفه كانت: منازعـه كانت و كنستـان درباره «حق دانستنِ حقيقت»

Kant Constant Debate on “Right to Truth”

در فلسفه اخلاق كانت مسيله دروغ به ‌عنوان نمونه‌ فعل غير‌اخلاقي، مورد نسبتاً متمايزي است. كانت زماني كه مي‌خواهد مفهوم امر تنجيزي يا امر مطلق را در مبادي مابعد الطبيعه اخلاق براي نخستين بار صورت‌بندي كند ، از مثال دروغ بهره‌ مي‌گيرد. به اين ترتيب از همان ابتدا راستگويي و پرهيز از دروغ نه تنها به‌ عنوان «موردي» از امر مطلق معرفي مي‌شود، بلكه مطلق بودن حكم اخلاقي راستگويي از نظر كانت موردي چنان مطمين است كه مي‌توان صورت‌بندي امر مطلق را بر پايه مثالي درباره راستگويي توضيح داد. به اين ترتيب بحث دروغ در فلسفه اخلاق كانت بحثي است كه صرفاً به يك نمونه از فعل اخلاق / غيراخلاقي خلاصه نمي‌شود بلكه دامنه تاثير بيشتري دارد. بحث كانت درباره نادرست بودن مطلق دروغگويي به قضاوت درباره كليت فلسفه اخلاق او نيز انجاميده است . در اين ميان مقاله كوتاه كانت با عنوان) درباره حق ادعايي دروغگويي از سر انسان دوستي) (Kant, 1949). نقش مهمي در تفسير ديدگاه او درباره دروغ و به واسطه آن ديدگاه او درباره اخلاق داشته است. مقاله مذكور را كانت در پاسخ به ايرادي نوشته كه بنژامن كنستان (1767-1830) در نوشته خود با عنوان واكنش‌هاي سياسي (كنستان، 1389) به او وارد كرده است. پاسخ كانت چنانكه خواهيم ديد بسيار بحث‌برانگيز و از ديدگاه فلسفه اخلاق مشكل‌ساز مي‌نمايد و به همين دليل تفسيرهاي مختلفي درباره آن ارايه شده است. نوشته حاضر شرحي از منازعه قلمي ميان كانت و كنستان درباره مسيله دروغ است. با توجه به تقدم نوشته كنستان، ابتدا به شرح استدلال‌هاي او در نقد كانت مي‌پردازم. سپس به پاسخ كانت به كنستان. پس از آن دسته‌بندي‌اي از تفاسير مختلفي را به دست خواهم داد كه درباره پاسخ كانت در ادبيات فلسفي معاصر مطرح شده است. سپس در انتها نظر خود را در مورد بحث خواهم گفت.

Kantʹs short article “On a Supposed Right to Lie from Altruistic Motives” (1798) was published in response to Benjamin Constantʹs criticism of his rigor ban of lying. Both Constantʹs essay, in which he had claimed a “Right to Truth”, and Kantʹs response has been subject of debate and controversy in philosophical literature about lying and Kantian ethics. In this paper I will first try to give an exposition of what Constant says and how Kant responds to him. Then I will focus on the contemporary literature about Kant/Constant debate and I will try to categorize kinds of approaches to this debate. At last, I will try to formulate my own approach to the debate and the way we can reframe the controversy, which has been emerged out of this debate about Kantian ethics.