استفاده از مشاركت نوجوانان در فرايند طراحي محيط(معرفي و آزمون روشي براي شناخت و به‌كارگيري معيارهاي نوجوانان در ارزيابي ويژگي‌هاي محيط)

Using the Adolescentsʹʹ Participation in the Design Process of the Built Environment

يكي از جنبه‌هاي مهم توسعه پايدار اجتماعي به‌وجود آوردن فرصت مشاركت كودكان و نوجوانان است كه تاثير عميقي بر رشد فردي و ذهني آنان مي‌گذارد. تا‌كنون در كشور ما كودكان و نوجوانان از فرايند برنامه‌ريزي، علي‌رغم دغدغه طراحان و برنامه‌ريزان در بهبود كيفيت‌هاي محيطي با مشاركت مردم (و سهم بزرگ كودكان و نوجوان از جمعيت) ناديده گرفته شده‌اند. اين مسيله در روستاها بهدلايل ساختار نظام برنامه‌ريزي تمركز‌گرا و ويژگي‌هاي فرهنگي در طرح‌هاي هادي نمود بيشتري يافته است و اين مسيله لزوم ساخت و بومي سازي مدل‌ها و ابزارهاي مشاركتي به‌عنوان يك ضرورت پر‌رنگ‌تر مي‌نمايد. پژوهش حاضر با روش تركيبي در روستاهاي استان فارس با مشاركت نوجوانان انجام يافته است. مقاله به‌ شرح تحقيقي مي‌پردازد كه در آن نوجوانان با كمك مدل مشاركتي و با استفاده از شاخص‌هاي كيفي محيط كه از مطالعات پيشين بدست آمده به ارزيابي محيط زندگي‌شان مي‌پردازند و ارزش شاخص‌هاي محيط مطلوب خود را در ترسيم جامعه ايده‌آل مشخص مي‌نمايند. هدف اين مقاله معرفي و آزمون كارايي مدلي براي استفاده از مشاركت نوجوانان در برنامه‌ريزي و طراحي در محيط واقعي جوامع روستايي استان فارس در ايران مي‌باشد، ضمن آنكه مدل مورد نظر، كيفيت محيط را با استفاده از شاخص‌ها (در نمونه‌هاي موردي تحقيق از ديدگاه نوجوانان) ارزيابي و مقايسه مي‌نمايد. نتايج ارزيابي شاخص‌هاي كيفي و اهميت هر يك از آن‌ها بستر‌ساز مشاركت نوجوانان در مراحل مختلف فرايند طراحي محيط روستا مانند ارزيابي شرايط موجود و تنظيم جدول سوات، ارزيابي گزينه‌هاي طراحي و زمان‌بندي اقدامات پيشنهادي طرح‌هاي هادي خواهد بود و توانايي اظهار عقيده و مداخله آنان در طراحي محيط زندگي‌شان را فراهم مي‌كند. نتايج آزمون مدل پيشنهادي نشان مي‌دهد كه با وجود نقاط ضعف مدل مانند تعداد كم شاخص‌ها و معيارهاي بكار رفته در آن براي اندازه گيري، مدل انتخاب شده براي استفاده از مشاركت نوجوانان نسبت به مدل‌هاي پيشين به‌دليل طرح تحقيق تركيبي و مزاياي آن به‌ويژه در بستر نظام برنامه‌ريزي ايران، كارا و موثر مي‌نمايد؛ ضمن آن‌كه مقايسه نتايج ميزان رضايتمندي نوجوانان از وضعيت موجود محيط روستا بسيار كم و درصد زيادي از نوجوانان را خواهان مشاركت در برنامه‌ريزي و طراحي محيط زندگي در جامعه ايده‌آل و آرماني‌شان ارزيابي مي‌كند.

Public participation is a reasonable method through which the needs of the community and the options for design in the environment can be integrated. Is spite of comprising a large part of population in most countries, the children and youth have been mostly overlooked in the process of public participation in improving the environmental quality. Using participatory models in the process of producing environmental projects can be considered a useful tool to achieve public participation in treating their environment. Many studies have been undertaken in order to build models of childrenʹs participation in the seventies, and the discussions have continued since the treaty on childrenʹs rights by many local governments. Iran also joined the Convention on Childrenʹs Rights in 1993. But henceforth there has been little effort in the areas of planning and design to facilitate the participation of children in this area. The qualitative methods chosen as the dominant approach in most studies in the field of childrenʹs participation, and the use of pre-existing participatory models have made these studies partially non-applicable. It is of utmost importance to evaluate the indicators and build local models to use in the procurement process for urban and rural projects relevant to environmental, social and cultural conditions in Iran. One of the major projects that have the greatest impact on quality of life in rural areas is the Rural Guiding Plan. The findings of previous research suggest that the implementation of plans makes the inhabitants content with the living conditions in the village. At the same time, these plans have not achieved much success in terms of improving the environment and increasing public participation. This paper aims to test the efficiency and localization of a model to use the adolescentsʹ participation in the design process in rural communities of Iran. The study explores a mixed method research in which adolescents assess their lives with the help of a collaborative model. The participants then evaluate and categorize the indicators of their favorable environment in their depiction of the ideal society. In spite of the deficiencies of the research tools, such as the limited indicators and measurements, the test results show that the proposed model is more realizable than previous models due the adoption of mixed method research. In conclusion, the method proves to be more efficient in the existing frameworks of planning in Iran. In addition, it has not only been successful in revealing the low level of satisfaction with the rural environment among the adolescent inhabitants, but has also shown the high demand for participation in environmental planning and design of their rural living context among the participants from this age group.