تحليل منظر شهري تاريخي سلطانيه بر اساس توصيه نامه 2011 يونسكو (مطالعه موردي محور حد فاصل گنبد سلطانيه تا مقبره ملاحسن كاشي)

Analysis of Historical Urban landscape of Soltaniyeh based on the 2011 Unesco Recommendation (A case study: The distance between Soltaniyeh Dome to Mola Hassan Kashi Tomb)

سلطانيه جزو مناطق بي نظير ايران و حتي جهان است كه آميختگي ارزش هاي تاريخي، فرهنگي و محيط طبيعي را يك جا به نمايش مي گذارد. محوطه تاريخي سلطانيه به عنوان يكي از معدود آثار باقي مانده از تمدن ايلخانان شامل اثر ميراث جهاني گنبد سلطانيه و ساير عناصر تاريخي و طبيعي ارزش مند مجاور آن بويژه چمن تاريخي سلطانيه مي شود. در دهه هاي اخير، گسترش نامناسب شهري سبب بروز برخي مسايل و ناهنجاري هاي بصري و محيطي در منظر شهري تاريخي سلطانيه شده كه در مواردي نيز بعضي قابليّت هاي تاريخي، طبيعي و فرهنگي آثار و مناظر را با تهديد مواجه كرده است. در اين مقاله تلاش شده ضمن ارايه نتايج پژوهش انجام گرفته در زمينه بهبود كيفيّت منظر شهري تاريخي سلطانيه، به اهميّت نقش منظر پيرامون آثار ثبت جهاني به عنوان موضوعي موثّر در بهبود كيفيّت منظر شهري تاريخي توجّه شود. بر اين اساس، روش كار بر مطالعه ميداني و اسنادي بويژه بهره گيري از توصيه نامه 2011 يونسكو در بررسي توصيفي- تحليلي بخشي از منظر محوطه تاريخي سلطانيه است. در اين مورد، نخست مفهوم رويكرد منظر شهري تاريخي و لايه هاي سازنده آن بررسي شده است. سپس با بسط و تطابق آن به منظر شهري تاريخي سلطانيه، فعاليت هاي انساني ـ اجتماعي، جلوه هاي بصري محيط، كيفيّت و قدمت شبكه راه هاي موجود، مزارع و شبكه كرت بندي آن، شبكه آبي، كانون هاي تاريخي، محدوده هاي حفاظت حريمي و هم چنين مواضع داراي قابليّت فضاسازي و استقرار فعاليّت به عنوان اصلي ترين عناصر سازنده منظر شهري تاريخي و قابليّت هاي اين شهر مورد شناسايي قرار گرفته است. نتيجه نهايي پژوهش تاكيد دارد اين عناصر در ارتباط با هم منظر شهري تاريخي را، به طور يك پارچه و به عنوان نوعي هويّت و ارزش معرفي مي كند و در بر گيرنده جداول و نقشه هاي تفكيكي از لايه هاي سازنده منظر شهري تاريخي در حوزه جنوبي گنبد سلطانيه و محور حدفاصل گنبد تا مقبره ملاحسن كاشي است كه با تكيه بر تحليل داده ها و بررسي هاي ميداني استخراج شده اند.

Soltaniyeh is among the unique regions in Iran and even in the world which displays the mixture of historical, cultural and natural environment in one place. The historical site of Soltaniyeh as one of the rare remaining monuments from the civilization of The Ilkhanate includes the world heritage of Soltaniyeh dome and other historical and natural elements beside it in particular the historical lawn of Soltaniyeh. In recent decades, the unsuitable urban expansion has created many visual and environmental abnormalities and issues in the historical urban landscape of Soltaniyeh and in some cases, it has endangered some of the historical, natural and cultural capabilities of the works and views . In this article, presenting the results of the research on the improvement of the quality of historical urban landscape of Soltaniyeh , efforts have been made to pay attention to the significance of the role of landscape around the works with world registration as an effective subject in improving the quality of historical urban landscape. On this basis, the methodology is based on field and documents study in particular by using the 2011 Unesco Recommendation in the descriptive-analytic study of a part of the landscape of the historical site of Soltaniyeh. Then with their expansion and adaptation with the historical urban landscape of Soltaniyeh , the human –social activities, environment visual manifestations , quality and oldness of the network of existing roads, farms and their plowing method , irrigation network , historical centers , limit protective areas and also the positions with an ability for space building and establishment of activity as the most basic elements to construct historical urban landscape and the capabilities of this city have been identified. The final result of the research emphasizes that these elements in connection with each other introduce the historical urban landscape in an integrated form and as a type of identity and value. Furthermore , it contains tables and detached maps from the constructing layers of historical urban landscape in the southern domain of Soltaniyeh dome and distance limit of the dome to Molla Hassan Kashi tome which have been extracted based on data analysis and field studies.