درون گرايي و بازتاب اصل محرميت در معماري ايراني - اسلامي نمونه پژوهش ميداني: خانه هاي تاريخي بيرجند

Introversion and the Reflection of Confidentiality Principle in Iranian ArchitectureField Survey Sample: Historic Houses of Birjand

درون گرايي و محرميت دو اصل اساسي و بنيادي در معماري ايراني - اسلامي است كه تاثير بسزايي در شكل گيري سازمان فضايي شهرها و عناصر كالبدي بناهاي سنتي ايران داشته است. هرچند عامل اقليم در انتخاب و گزينش اصل درون گرايي در شهرسازي ايران قبل از اسلام موثر بوده است، ليكن در دوره ي اسلامي بر پايه ي مباني و ارزش هاي اعتقادي و جهان بيني اسلامي علاوه بر الگوي درون گرايي، اصل محرميت نيز از دو منظر كالبدي و معنايي به عنوان يكي از معيارهاي اصلي طراحي شهرها و بناها مورد توجه معماران قرار گرفت. از جمله فضاهايي كه بازتاب دو اصل فوق الذكر به روشني در فضاهاي كالبدي آن قابل مشاهده است، خانه ها هستند. نداشتن ارتباط بصري مستقيم داخل خانه با فضاهاي شهري و تقدس بخشيدن و حفظ حريم خانواده و فراهم كردن فضا و قلمرو محرم در عناصر فضايي از ويژگي ها و شاخصه هاي خانه هاي دوران اسلامي ايران است. نگارندگان در پژوهش حاضر با هدف بازشناسي و بازنمايي دو اصل درون گرايي و محرميت در عناصر كالبدي - فضايي خانه هاي تاريخي بيرجند سعي در تبيين آن با روش توصيفي- تحليلي و ابزار گردآوري اطلاعات مشاهده و بررسي ميداني خواهند داشت. نتايج پژوهش بيانگر آن است كه در طراحي و ساخت خانه هاي تاريخي بيرجند معماران از دو اصل درون گرايي و محرميت در ساماندهي فضايي عناصر كالبدي بهره گرفته اند كه بازتاب آن را مي توان درساخت بنا با نقشه و الگوي درون گرايي و تامين لايه هاي محرميت سه گانه عمومي، خصوصي و نيمه خصوصي مشاهده كرد.

“Introversion” and “Confidentiality” are two main and structural principles in Iranian-Islamic architecture which had an effective impression in formation of cities regional organization and framework materials of Iran’s traditional buildings. Also the ecological factor had been effective in choosing and selecting of introversion principle in Iran’s pre-historic cities still in Islamic period on the base of basic facts and faith credence and Islamic ideology in addition to introversion plan, also the privacy principle has been take into consideration of architectures from two aspect of framework and implication as one of the main factors in cites and buildings designing. Among the spaces which the reflection of two aforementioned principles can be seen obviously in its framework rooms are the houses. Having no direct visional connection of inside of the house with urban spaces and sanctifying and maintaining family bounds and bringing of space and privacy zone in area materials are of the specialty and characteristics of the houses of Islamic period of Iran. The writers in this paper with the aim of exploration and manifestation of two principle of introversion and privacy in framework-space materials of historic houses of Birjand attempt to have observation and field survey to explain it in descriptive-analytic method and data collection tools. The results of the present research indicates that the architectures have been take into consideration the principles of introversion and privacy in space reposing of framework materials in designing and building of historic houses of Birjand which its reflection can be seen in building constructions with introversion design and pattern and providing triple general, private and semi-private privacy layers. Key Pattern: Confidentiality, Introversion, Birjand, House, Architectural Bodies