فرهنگ و فلسفه ايراني بنا بر خوانش ايودوكسوس كنيدوسي

Iranian Culture and Philosophy in the View Eudoxus of Cnidus

شايد امروزه كسي در تاثير فكر و فرهنگ ايراني بر انديشه يوناني ترديد نداشته باشد؛ چرا كه در اين زمينه بغير از شواهد و قراين تاريخي متعددي كه وجود دارد، پژوهشهاي گسترده‌يي نيز در خلال دو قرن اخير صورت پذيرفته است. از سنگ‌نبشته‌ها و اشيا بدست آمده در كاوشهاي باستان‌شناسان گرفته تا گزارشها و تاليفات كهن يونانيان و ايرانيان، همگي بر اين تاثير و تبادل فرهنگي صحّه ميگذارند؛ اما در عين حال باسخ به پرسشهايي نظير نحوه تاثير يا اقتباس ـ‌ و بويژه واسطه يا واسطه‌هاي دخيل در اين فرايند ـ‌ همچنان باقي مانده است. روشن است كه در پژوهشهاي تاريخي، دسترسي به تمامي جزييات ناممكن يا بسيار دشوار است و مثلاً اظهارنظر در خصوص نسبت فلسفه فيثاغوري با حكمت خسرواني و نحوه تعامل حكماي فُرس با فيلسوفان متقدم يونان ـ بويژه در مفردات و زمينه‌هاي خاص ـ چندان آسان نمينمايد. اما با اين‌حال، اندك قراين موجود نيز راهگشاست، بويژه آنكه اين قراين از صحت و اعتبار لازم نيز برخوردار باشند. «ايودوكسوس اهل كنيدوس» از معدود چهره‌هاي ممتاز قرن چهارم قبل از ميلاد است كه از يكسو با سنت حكمت پيشاسقراطي آشنايي كافي داشته و از سوي ديگر بلحاظ حضور در آكادمي افلاطون و معاصرت و معاشرت با ارسطو، با خطوط تفكر كلاسيك پس از سقراط و افلاطون نيز تلاقي پيدا كرده است. اگرچه شهرت ايودوكسوس ـ شايد بدليل تحصيل در مكتب فيثاغوري ـ بيشتر در دانش رياضي و نجوم نمود يافته است، اما در نوشتار حاضر نشان داده خواهد شد كه نه تنها علايق فلسفي و جهان‌شناسانه وي اندك نبوده، بلكه وي در مقام گزارشگر اصلي عناصر فكر و فرهنگ ايراني براي اصحاب آكادمي و بمثابه پل ارتباطي ميان اين دو حوزه تمدني عمل كرده است.

Today, perhaps no one doubts the influence of Iranian thought and culture on Greek philosophy. This is because, apart from the existence of several historical documents and pieces of evidence in this regard, some extensive studies have also been conducted on this issue during the last two centuries. All the inscriptions and objects discovered in archeological excavations and the ancient reports and writings of the Greeks and Iranians confirm this cultural exchange and influence. However, there are still some unanswered questions regarding the quality of this influence or adaptation and, particularly, the mediators playing a role in this process. Obviously, in historical studies, it is impossible or very difficult to have access to all the details. For example, it is not really easy to provide a straightforward idea concerning the relationship between the Pythagorean philosophy and Khosrawani wisdom and the quality of the interactions between Persian philosophers and early Greek philosophers, particularly regarding the meanings of words in particular fields. However, the few existing pieces of evidence, especially those which enjoy the necessary validity and authenticity, could still be illuminating. Eudoxus of Cnidus is one of the few prominent figures of the fourth century BC who was, on the one hand, familiar with the pre-Socratic wisdom and, on the other hand, because of his presence in Plato’s Academy and acquaintance with Aristotle, was aware of the classical philosophies developed after Socrates and Plato. He was a student of the Pythagorean School, thus he is mainly famous for his knowledge of mathematics and astronomy. Nevertheless, this paper demonstrates that he not only was greatly interested in the fields of philosophy and cosmology but also functioned as the main reporter of the elements of Iranian culture and philosophy for the members of Academy and as the bridge connecting these two centers of civilization.