ادراكات شهودي نفس در حكمت سينوي و برخي پيامدهاي معرفت‏شناختي آن

حوزه معرفت شناسي تفكر ابن سينا آبستن نظريات بديعي است كه اگرچه در تفكرات فلاسفه پس از او بُروزي تام يافت؛ اما مي توان ظهور صريح يا ضمني آن را در آرا بديع شيخ الرييس رصد كرد. اين ويژگي باعث مي شود تا بتوان حوزه معرفت شناختي تفكر شيخ را به دو حوزه مشايي ـ ارسطويي و مشرقي تقسيم كرد. ابن سينا به تبعيت از اسلاف مشايي خويش، ادراكات نفس را در قسم حصولي منحصر كرده و با اتكا به نظريه تجريد و تقشير معرفتي به تشريح كيفيت تحصيل اين‏گونه ادراكات براي نفس پرداخته است؛ اما وي در تفكر مشرقي خويش به واسطه روي آورد بديعي كه در قبال دو قوه حس مشترك و خيال در نمط پاياني اشارات يافته است، تحصيل و حفظ ادراكاتي شهودي و غيرحصولي را به اين دو قوه نسبت مي دهد كه به معناي توسع ادراكات نفس در قسم شهودي و غيرحصولي در حكمت سينوي است و لاجرم نمي توان كيفيت تحصيلشان را به واسطه فرايند تجريد معرفتي تبيين كرد. ابن سينا به واسطه فهم اشتداد وجودي نفس و لحاظ آن به عنوان نردبان اشتداد معرفتي آن، بر خلاف موضع جزم گرايي، واجد رويكردي در حوزه معرفت‏شناسي اسلامي مي شود كه امكان تحصيل معرفت مطابق با واقع تا حدودي در آن تعبيه شده است.

There are novel theories in epistemological realm of Avicennaʹs thought which, despite full incidence in the thoughts of philosophers after him, can be observed explicitly or implicitly in Avicennaʹs novel ideas. This feature makes it possible to divide the epistemological field of Avicennaʹs thought into two areas: peripatetic-Aristotelian and oriental. Following his peripatetic predecessors, Avicenna considers soulʹs perceptions only acquired and relying on the epistemological theories of abstraction and peeling, explains the quality of soulʹs acheiving these perceptions; however, in his oriental thought, Avicenna ascribes acheiving and preserving intuitive and non-acquired perceptions to the powers of common sense and image due to his novel approach towards these two powers in the last chapter of Isharat. It means that soulʹs perceptions can also be intuitive and non-acquired in Avicennaʹs philosophy as well as it is essential not to explain the quality of achieving these perceptions by the process of epistemological abstraction. Understanding soulʹs existential intensity and considering it as its epistemological hierarchy, unlike the dogmatist position, Avicenna retains a kind of approach in Islamic epistemology which makes it possible to achieve knowledge according to the reality