بررسي ريشه‏ هاي نظريه فقر وجودي ممكنات در حكمت سينوي

A Study of the Roots of the Theory of Existential Poverty of Contingent Beings in Avicennian Philosophy

در مساله مناط نياز معلول به علت مشهور اين است كه حكماي پيش‏صدرايي قايل به نظريه امكان ماهوي معلول هستند، يعني برآن‏اند كه لااقتضاييت ماهيت معلول نسبت به وجود و عدم عامل نيازمندي معلول به علت برشمرده مي‏شود. در مقابل، صدرالمتالهين بنابر اصل اساسي اصالت وجود و اعتباريت ماهيت مناط نياز معلول به علت را در وجود ممكنات مي‏داند نه در ماهيتشان و از اين رو قايل به نظريه فقر وجودي است. با بررسي هاي بيشتر و پي گيري ريشه هاي اين نظريه در برخي از آثار ابن سينا مي توان گفت وي نيز به نظريه فقر وجودي توجه داشته است. ابن سينا با فاصله گرفتن آشكار از سنت ارسطويي در باب مسيله عليت و توجه به فاعل الهي، علت را وجود دهنده‏ به معلول مي‏داند و با بيانات مختلفي بيان مي‏كند كه فقر و حاجت معلول به علت در وجود آن است. از اين رو ابن‏سينا علاوه بر نفي ديدگاه متكلمين كه حدوث زماني را مناط نياز به علت مي‏دانستند، نسبت به حكماي پيشين كه مناط نياز به علت را در ماهيت لااقتضاي معلول مي‏ديدند، گامي جلوتر مي‏نهد و در بياناتي چند به صراحت بيان مي‏كند كه عامل نياز معلول به علت وجود تعلقي اوست كه عين حقيقت معلول است. هرچند با توجه به بيانات پراكنده و مختلف ابن‏سينا در باب مناط نياز معلول به علت نمي‏توان وي را قايل به نظريه فقر وجودي دانست، اما پيگيري نشانه‏هاي اين نظريه در آثار وي بيانگر آن است كه مي‏توان او را راهگشاي اين نظريه بديع صدرايي دانست.

In the problem of the yardstick of effectʹs need to cause it is well-known that the pre-Sadrian philosophers believe in the essential possibility of effects, that is to say they held that the non-requirement of essence of effect in relation to being and non-being is the factor of effect’s need to cause. In contrast, Sadr al-Mutaʹallihin on the basis of fundamental principle of principality of existence and non-reality of contingent beings not in their quiddity and therefore believes in the theory of existential poverty. With further investigations and tracing the roots of this theory, in some of Ibn Sinaʹs works it can be said that he also has paid attention to the theory of existential poverty. Ibn Sina by distancing himself clearly from Aristotelian tradition on the problem of causality and attention to divine agency, regards the cause as giving existence to effect and with different statements declares that the poverty of need of effect to cause lies in his existence. Therefore, besides rejecting the view of theologians who considered temporal contingency the yardstick of the need to cause, in comparison to previous sages says who regarded the yardstick of the need to cause in the nature of the non-requirement of effect, Ibn Sina goes a step further and in some statements explicitly states that the factor of effectʹs need to cause is the reason of its dependant existence which is the very reality of the effect. However, giving the scattered and different statements of Ibn Sina on the yardstick of effectʹs need to cause he can not be regarded as supporting the theory of existential poverty. But by tracing the indications of this theory in his works it shows that he can be regarded as the precursor of this novel Sadrian theory.