بررسي نقش ناهمواري‌ها در شكل‌گيري خرده‌نواحي اقليمي استان كهگيلويه و بوير احمد

Zoning of Climatic Sub Regions of Kohgiluyeh and Boyer Ahmad Province By Emphasis on Land Roughness

استان كهگيلويه و بوير احمد به دليل استقرار در پيشاني رشته‌كوه زاگرس مياني با نوع خاص آرايش كوهستاني موسوم به ناهمواري ژورايي، شامل تاقديس‌ها و ناوديس‌هاي متوالي كه به صورت دشت‌ها و كوهستان‌هاي موازي تجلي يافته و به آرامي از غرب به شرق بر ارتفاع آن افزوده مي‌گردد، تنوع ارتفاعي چهار هزار متري را در منطقه به وجود آورده است. قدر مسلم چنين تنوع ارتفاعي، سبب شكل‌گيري خرده نواحي اقليمي در دل كوهستان‌هاي اين منطقه شده است. لذا تفكيك مكاني و شناسايي ويژگي‌هاي خرده نواحي اقليمي به منظور آشكارسازي توان‌هاي اقليمي هر يك از خرده نواحي استان و انطباق آن با پيكربندي ناهمواري‌ها، از اهداف اصلي اين پژوهش است. براي دست‌يابي به اهداف ياد شده، داده‌هاي متوسط سالانه 36 عنصر اقليمي مربوط به 15 ايستگاه همديد در داخل و اطراف استان كهگيلويه و بويراحمد، از پايگاه داده‌هاي سازمان هواشناسي كشور استخراج گرديد. آرايه‌ي داده‌ها به حالت R (مكان- متغيّر) آرايش داده شد. سپس توري با ابعاد ياخته 5×5 كيلومتر بر روي نقشه استان گسترانيده شد و به كمك روش ميان‌يابي كريجينگ مقادير هر يك از متغيّر‌ها بر روي گره‌گاه‌هاي اين تور برآورد گرديد. بطوري‌كه 623 ياخته مرز استان را در برمي‌گرفت. براي حذف بٌعد داده‌ها، آرايه‌ي مذكور در معرض فرايند استانداردسازي قرار گرفت. سپس تحليل مولفه‌ي اصلي با روش همبستگي بر روي آرايه پهنه‌اي عناصر اقليمي (36×623) انجام گرفت. و در نهايت 5 مولفه‌ي اصلي شناسايي شد. در مرحله‌ي بعد يك تحليل خوشه‌اي پايگاني انباشتي بر روي آرايه نمرات 5 مولفه‌ي اصلي، انجام شد و استان كهگيلويه به هفت خرده ناحيه‌ي اقليمي متنوع تفكيك گرديد. تفاوت خرده نواحي به لحاظ دمايي، بارشي، رطوبتي و ساير پديده‌هاي جوي چون روزهاي بارشي، برفي، تندري، يخبندان، غباري، آرامش جوي و سرعت باد چشمگير است. در اين ميان بيشترين تضاد و تباين بين خرده ناحيه‌ي اقليمي ياسوج و بي‌بي حكيمه ديده مي‌شود. ناحيه‌ي ياسوج از دمايي معتدل، اقليمي پربارش و نسبتاً مرطوب، هوايي آرام، كم باد و كم غبار برخوردار است. درحالي‌كه ناحيه‌ي بي‌بي حكيمه با اقليمي گرم، هوايي مرطوب و شرجي، بارش‌هاي سنگين، رگباري و سيل‌آسا، روزهاي بارشي كمتر و توزيع نايكنواخت بارش، هوايي نسبتاً ناآرام، بادي و غباري، شرايط اقليمي نسبتاً خشن و نامطلوبي را در بين ساير نواحي اقليمي استان، دارا مي‌باشد.

Kohgiluyeh and Boyer Ahmad province, due to its location in the frontal part of the middle of Zagros chains or its special mountainous arrangement named Jurassic roughnesses including successive anticlines and synclines which appears as parallel plains and mountainous areas and it is gently increased from west to the east and has created a height variation of 4000 m in the area. Obviously, such height variation has created climatic sub regions in the mountainous parts of this area. Therefore the location separation and identifying the characteristics of climatic sub regions for clarifying climatic capability of each climatic sub region of the province and its compliance with roughness configuration is of the main objectives of this study. To attain the said objectives, medium annual data of 36 climatic variables from 15 synoptic stations inside and around Kohgiluyeh and Boyer Ahmad province were extracted from the data base of the Iran Meteorological Organization .The data matrix was arranged in R mode ( location- variable). Then a mesh with cell dimension of 5*5 km was laid on the provinceʹs map and the value of each variable were evaluated by kriging interpolation method on the nodes, so that 623 cells encompassed the provinceʹs border. The aforementioned matrix was standardized for removing the data dimension. Then, principal component analysis was made in a correlation style on pixel matrix of climatic variables (623*36) and finally , five principal components were determined, At the next step, For spatial detachment of the climatic regions in the research area, the agglomerative hierarchical cluster analysis was performed on the scores matrix of the five principal components and Kohgiluyeh and Boyer Ahmad province was divided in to seven different climatic sub regions. Their differences based on the temperature, rainfall, humidity and other atmospheric phenomenon like rainfall, and snow fall days frost days, thunder storm days, dusty days, atmospheric calmness and wind speed are significant, in which the greatest difference and contrast is between Yasooj and BiBi Hakimeh regions. Yasooj has a moderate temperature with a high precipitation region with low wind and dust and it seems a suitable area for all economical, industrial, Agricultural activity, especially ecotourism. BiBi hakimeh region has a warm climate, humid and wet weather heavy rainfall, rain storming and flooding rainfall with less rainy days. It also has varying rainfall distribution uneven weather with dust and wind with rough climatic features and undesirable among the other climatic regions of the province.