تحليل تطبيقي الگوي توزيع جمعيّت در نظام شهري مناطق 10گانه‌ي كشور

Comparative Analysis of Population Distribution Pattern in Urban System of Iran Decuple Regions

الگوي نظام شهري كشورها و مناطق ارتباط تنگاتنگي با توسعه‌ي منطقه‌اي و تعادل سرزميني دارد. لذا براي تبيين وضع موجود و ارايه‌ي سياست‌هاي مناسب، تحليل چگونگي نظام شهري ملّي و منطقه‌اي كشورها ضروري است. از اين رو، با توجه به عدم مطالعه‌ي نظام‌مند و تطبيقي از وضعيت نظام شهري كشور، هدف اين پژوهش، تحليل وضعيت نظام شهري مناطق 10گانه‌ي كشور از نظر شاخص‌هاي نخست شهري، تمركز و تعادل شهري مي‌باشد. در اين راستا، پس از بررسي مباني نظري، متغيّرهاي ارزيابي مشخص گرديد و فرضيه‌ي تحقيق نيز مبني بر فاصله‌ي نظام شهري بيش از نيمي از مناطق 10گانه‌ي كشور با ميزان مطلوب شاخص‌هاي نخست ‌شهري، تمركز و تعادل شهري در سال‌هاي 1385 و 1390 ارايه شد. سپس، در چارچوب روش توصيفي- تحليلي، داده‌هاي مورد نياز از روش كتابخانه‌اي گردآوري شد. تحليل داده‌ها نيز با استفاده از شاخص‌هاي نخست شهر، دو شهر، كينزبرگ، مهتا، موماو و الوصابي، موسوي، هرفيندال، هندرسون، آنتروپي، قاعده‌ي رتبه- اندازه و ضريب پاره-تو انجام شد. نتايج ضمن تاييد فرضيه‌ي تحقيق نشان داد كه مناطق البرز جنوبي، خراسان و فارس بالاترين، و مناطق ساحلي شمالي و زاگرس كمترين ميزان نخست شهري و تمركز را در سال‌هاي 1385 و 1390 دارند، از نظر تعادل توزيع نيز همه‌ي مناطق از عدم تعادل رنج مي‌برند. نتيجه اينكه بازبيني و تداوم بلندمدت و ابتكارانه‌ي سياست‌هاي توسعه‌ي منطقه‌اي ضروري است.

Urban system pattern of countries and Regions has a close relation with regional development and territorial equilibrium. So, for explanation of the existing situation and offering suitable polices, it is necessary to analyze the quality of urban system of regions and countries. In this regard, because there is no comparative and systematic study of regions of Iran, main question offered as: how is the situation of the ten regions of Iran according to the primacy urban criteria, urban concentration and urban equilibrium indicators. To answer this question, after reviewing theoretical bases, the evaluation variables were recognized and the research hypothesis was offered based on the distance of the urban system of more than half of the decuple regions of the country with the desired amount of urban primacy, urban concentration and urban equilibrium indicators in 2006 and 2011. Then, based on the descriptive- analytical research method the required data were gathered by library method, the data analysis was also made by the use of urban primacy index, two-city index, Ginsberg index, Mehta index, Moomaw and Alwosabi index, Moosavi index, Herfindal and Henderson indexes, entropy index, and rank- size rule. The result confirmed hypothesis, also showed that regions such as south Alborz, Khorasan and Fars have the highest urban primacy and concentration. But regions such as Saheli-e-Shomali and Zagros have the lowest urban primacy and concentration 10 2006 and 2011. According to equilibrium index, none of regions are equilibrium. Finally, revision and long-time continuation and innovative regional development policies are necessary.