تحليل كاربري سرزمين در بخش مركزي گيلان با رويكرد اكولوژي سيماي سرزمين

Land Use Analysis on Guilan Central District Using Landscape Ecology Approach

وضعيت سيماي سرزمين، يكي از عوامل كليدي انتخاب محل سكونت و فعاليت و رضايت‌مندي مردم است. كاربريِ/پوششِ زمين در سال‌هاي گذشته به واسطه رشد جمعيت و تغيير نگرش مردم تغييرات زيادي داشته است. اين تغييرات در استان گيلان به علت شرايط اقليمي، مرز دريايي، نرخ به طور نسبي بالاي رشد جمعيت، مهاجرپذيري و در نهايت تراكم جمعيت و تراكم ساخت‌وساز بسيار محسوس و مستمر است. تغييرپوشش سرزمين منجربه ايجاد پهروشدگي، سوراخ‌شدگي، بريدگي، فرورفتگي، ساييدگي و به همآميختگي سيما شده است. روند تغييرات محيطي با افزايش پراكنش جوامع انساني و تسلط بيشتر بر محيط زيست در مقياس وسيع‌تر و سرعت بيشتري صورت مي‌گيرد. بنابراين داده‌هاي سيماي سرزمين براي مديريت و برنامه‌ريزي و برقراري نظم طبيعي پايدار اكوسيستم‌ها ضروري است. سنجه‌هاي سيماي سرزمين به‌عنوان ابزار كمّي، مي‌تواند خصوصيات تركيب و پيكره‌بندي سيماي سرزمين را مشخص كنند. در اين تحقيق، سنجه‌هاي توزيع مكاني و تركيب‌بندي تكه‌ها، در سطح كلاس و سيماي سرزمين استفاده شده است. هدف از اين مطالعه، بررسي ساختار سيماي سرزمين و تفسير شرايط موجود منطقه است؛ بنابراين، ابتدا نقشه‌هاي پوشش زمين ارايه و طبقه‌بندي‌ شده‌اند، آنگاه 16 سنجه، از سنجه‌هاي تركيب و پيكره‌بندي سيماي سرزمين بر اساس تجربيات و مطالعات پيشين انتخاب و مورد تجزيه و تحليل قرار گرفته است. نتايج نشان ‌داده است كه در اثر دخل و تصرف انسان، ساختار سيماي سرزمين ريزدانه شده ؛ تعداد تكه‌هاي انسان‌ساخت مصنوعي و نيمه‌طبيعي افزايش يافته و عوامل مزبور منجر به هضم كاربري جنگل و بيشه‌زار متراكم شده است. اتصال و پيوستگي سيماي سرزمين نيز به واسطه افزايش تكه‌هاي كاربري‌هاي متنوع، كاهش پيدا كرده و چشم‌انداز منطقه با هضم تكه‌هاي جنگل در ميان پوشش‌هاي انسان ساخت، به‌ويژه يكپارچه‌سازي زمين‌هاي كشاورزي دچار تحول شده است.

Landscape condition is one of the key elements of selecting habitat, activity and peopleʹs satisfaction. Land use/ cover has had many changes during last years, due to population growth and peopleʹs belief. These changes are very sensible and consistently because of climate situation, maritime boundary, relatively high population growth rate, immigration and finally population & construction densities. Land cover changes have been resulted to fragmentation, perforation, dissection, shrinkage, attrition and coalescence of landscape. Environmental changes occur with further speed and broader scale by human society distribution and mastery over the environment. Therefore, Landscape data are necessary for manage and planning and natural sustainable ordering of ecosystem. Landscape metrics as a quantitative tool can recognize characteristics of landscape composition and configuration. In this paper, metrics of locational distribution and patch configuration has been used on class level and landscape. The aim of this study is considering the landscape structure and interpretation of region existing condition. Therefore, firstly, land cover maps have been provided and subdivided. Then, 16 metrics from landscape composition and configuration metrics has been selected and analyzed based on previous experiences and studies. Results show that due to people manipulation, landscape structure has been fain-grained, the number of artificial man made patches and semi natural has been increased. Above mentioned factors has been leaded to digestion of forest and dense thickets. The landscape connectivity and integration has been also reduced by increasing varied land use patches. The landscape of region has been transformed by forest patches digestion between human made coves, especially, agricultural land integration.