مكان‌يابي بهينه فضاهاي آموزشي در سكونتگاههاي روستايي مورد شناسي: نقاط روستايي شهرستان خواف

Optimal Locating of Educational Spaces in Rural Settlements Case study: Rural area in Khaf County

امروزه فضاهاي آموزشي يكي از مهم‌ترين كاربري ها در روستاها است و سطوح قابل‌توجهي از فضاي روستايي را به خود اختصاص مي‌دهد. با توجه به فعاليت‌هايي كه در اين فضاها صورت مي‌گيرد و به‌دليل حساسيت اين كاربري و ارتباط مستقيم آن با خانواده‌ها، نحوه تخصيص فضا براي كاربري آموزشي نسبت به ساير كاربري‌هاي خدماتي، از اهميت قابل‌توجهي برخوردار است. در اين تحقيق نيز تلاش شده است، با در نظر گرفتن عوامل موثر در مكان‌يابي كاربري‌هاي آموزشي، با ارايه الگويي مناسب، به توزيع بهينه فضا‌هاي آموزشي در نقاط روستايي نمونه در شهرستان خواف، با استفاده از GIS بپردازد. براي نيل به اين هدف، از معيارهاي واقع‌شدن در زمين‌هاي با كاربري‌هاي مناسب مانند زمين‌هاي باير، زراعي، مخروبه، نزديكي به مراكز آموزشي، فرهنگي و مسكوني، دسترسي به شبكه معابر، شعاع عملكرد كاربري آموزشي موجود و مساحت مناسب استفاده شد. سپس براي هر كدام از اين عوامل تاثيرگذار در مكان‌يابي فضاي آموزشي، لايه‌هاي اطلاعاتي در محيط GIS تهيه گرديد و به‌منظور الگوسازي، به هر يك از لايه‌هاي اطلاعاتي بر اساس ميزان اهميت آن‌ها در مكان‌يابي فضاي آموزشي با استفاده از روش‌هاي آناليز تصميم‌گيري چند معياره (MCDA)؛ همچون استفاده از فرآيند تحليل سلسله مراتبي (AHP)، وزن مناسبي اختصاص داده شد. نتايج حاصل از تلفيق لايه‌هاي اطلاعاتي، زمين‌هاي هر روستا براي انتخاب مكان‌هاي مناسب براي فضاي آموزشي به 4 كلاس طبقه‌بندي شد. همچنين در مقايسه تطبيقي مكان بهينه با مكان پيشنهادي اين كاربري در طرح هادي مصوب روستاها، مشخص شد كه تقريباً مكان پيشنهادي و موجود كاربري فضاي آموزشي در روستاهاي نمونه، منطبق با پهنه‌هاي كاملاً مناسب و مناسب مي‌باشد.

Today, educational spaces are among the most important land uses in rural areas and take up a large part of rural spaces. Given the nature of activities conducted in these spaces, the sensitivity of such uses and their direct relationship with the families, finding an appropriate space for educational use is of more importannce than other service uses. In this study, using GIS and given the factors involved in optimal site selection for educational uses, attempts have been made to examine the optimal distribution of educational spaces in the sample rural areas of Khaf County. To do so, the criteria associated with optimal site selection were considered which included lands with suitable uses such as wastelands, farmlands, ruins, proximity to educational, cultural and residential areas, access to road networks, the radius of action area of current educational use and the suitable area of the buildings. Then, for each of the above factors effective in site selection, data layers were created in GIS environment. For modeling, multi-criteria decision making analysis methods (MCDA) such as Analytic Hierarchy Process (AHP) were used to weight each data layer proportional to their importance in optimal site selection for educational spaces. Based on the results of data layers integration, the lands in each village were divided into four classes so that we can find the optimal spaces for educational uses. In addition, a comparative analysis of the optimal locations with those proposed in the Rural Guide plan revealed that current educational spaces are located in “highly appropriate” and “appropriate”areas.