بررسي اثر تنظيم كننده‌هاي رشد و انواع ريزنمونه بر پينه‌زايي و باززايي گونه كُنار Ziziphus spina christti (L.) Willd

The effect of plant growth regulators and explant types on callus induction and regeneration of Christ’s thorn (Ziziphus spina christti (L.) Willd)

كُنار یك گونه چوبی دارویی مهم با خواص درمانی فراوان می­باشد كه در طب سنتی ایران جایگاه بسیار ویژه‌ای دارد. امروزه استفاده از زیست‌فنآوری در اصلاح و تكثیر گونه كُنار مرسوم شده و لازم است تا مراحل ریخت‌زایی با استفاده از ریزنمونه و تركیبات هورمونی بهینه، بهبود داده شود. این مطالعه جهت بررسی عكس‌العمل ریزنمونه­های گره، ریشه، برگ و تأثیر تركیبات مختلف هورمونی بر روی آنها از نظر پینه­زایی و باززایی گونه كُنار در سال 1391 در آزمایشگاه بیوتكنولوژی دانشگاه علوم كشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام گرفت. برای پینه­زایی، سه ریزنمونه از گیاه سترون روی محیط­كشت MS حاوی  هورمون­های BAP,NAA، TDZ و 2,4-D (5/0، 0/1 و 0/2 میلی‌گرم در لیتر) كشت شدند. سپس پینه‌های تولید شده در محیط MS حاوی هورمون­های BAP، TDZ و Kin (0/1، 0/3 و 0/5 میلی‌گرم در لیتر)  قرار داده و برای ریشه­دار كردن گیاهچه­ها از محیط 1/2MS با هورمون­های IBA و NAA (5/0، 1 و 2 میلی‌گرم در لیتر) استفاده شد. آزمایشات به‌صورت فاكتوریل در قالب طرح كاملاً تصادفی در 4 تكرار انجام شدند. نتایج نشان داد كه مقدار پینه­زایی برای ریزنمونه­ برگ نسبت به دو ریزنمونه­ دیگر، در محیط‌كشت حاوی 2,4-D با غلظت 5/0 میلی­گرم در لیتر (0±10) از همه بیشتر می­باشد. در صورتی‌كه میزان باززایی پینه با منشاء گره تحت تأثیر تیمارهای 0/5 میلی­گرم در لیتر Kin (03/1± 84/8) و 0/1 میلی­گرم در لیتر TDZ ( 95/8± 08/1) نسبت به دو نوع پینه حاصل از ریزنمونه برگ و ریشه از همه بیشتر  بود (95 درصد). مقدار ریشه­زایی توسط هورمون IBA (6/90 درصد) در همه غلظت‌ها نسبت به هورمون NAA (58 درصد) بیشتر است. با توجه به نتایج ذكر شده كنار نسبت به كشت درون‌شیشه‌ای و ریزافزایی واكنش خوبی نشان می­دهد. از این نتایج می­توان برای اهداف مختلف از جمله تكثیر و تولید ماده مؤثره بیشتر در شرایط كشت درون‌شیشه­ای استفاده نمود.

Christ’s thorn is one of important medicinal trees with many valued medicinal properties that in folklore medicinally have a special position in Iran. Nowadays, usage of biotechnology in breeding and proliferation of Christ’s thorn is prevalent and it is necessary to be improved the regeneration using optimize explants and hormone combinations. In order to evaluation the performance of node, leaf and root explants and the effect of different hormonal combinations on three phases of callus induction, regeneration and rooting of Christ’s thorn this study has been carried out in 2013 at biotechnology laboratory of Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University. For callus induction, explants of aseptic seedlings were cultured on MS medium containing 2, 4-D, NAA, TDZ and BAP in three levels (0.5, 1, 2 mg/l). Then, produced calluses were taken on MS medium containing different levels of  BAP, TDZ and Kin (1, 3, 5 mg/l) and for rooting of seedlings 1/2MS medium containing IBA and NAA (0.5, 1 ,2 mg/l) were used. The treatments were arranged in factorial based on completely randomized design with four replications. The results showed that the highest rate of callogenesis was observed in leaf explants on MS medium containing 2, 4-D at concentrations of 0.5 mg/l (0 ± 10). While, the shoot regeneration obtained from callus produced on node explant by 5 mg/l Kin (10.03± 8.84) and 1mg/l TDZ (1.08±8.95) better as regards to callus produced on leaf and root explants. The rooting rate produced by IBA (90.6%) better than NAA (58%) at all concentrations of the hormone. According to the mentioned results Christ’s thorn than in vitro culture and regeneration show good response. The results can be used for various purposes, including reproduction and production of active ingredient in vitro culture.