آلودگي فلزات سنگين و بررسي شاخص هاي شدت غني شدگي و ژيوشيميايي در رودخانه نكارود

Heavy Metal Pollution in Stream Sediments of the Neka River, N Iran

شهرستان نكا با وسعت تقريبي 1865 كيلومتر مربع در شمال ايران و در 21 كيلومتري خاور ساري قرار گرفته است. در محدوده مورد مطالعه نكارود مجموعا 51 نمونه در قالب 4 مقطع برداشت شد كه به دو روش تجزيه كامل و تجزيه سه مرحله اي (جهت تعيين سهم انسان ساخت و سهم طبيعي) مورد تجزيه شيميايي قرار گرفت. شاخص غني شدگي (ER)نشان مي‌دهد كه در تمام مقاطع عناصر نقره، كادميم و قلع داراي غني شدگي بسيار شديد هستند در صورتي كه عنصر روي در مقطع شماره 2 و3 و عنصر سرب در مقطع شماره 3 داراي غني شدگي شديد تا بسيار شديد است و مابقي عناصر داراي غني شدگي متوسط تا مشخص مي‌باشند. شاخص ژيوشيميايي(Igeo) نشان مي‌دهد كه در تمام مقاطع عناصر نقره و كادميم داراي آلودگي شديد تا بسيار شديد مي‌باشند در حالي كه روي داراي آلودگي متوسط تا آلودگي زياد و ما بقي عناصر داراي آلودگي در حد آلودگي كم تا متوسط است. بيشترين سهم انسان ساخت در مقطع1(ملاخيل ـ كوهساركنده ـ جاده معدن نكا چوب) مربوط به عناصر كبالت و نقره و كمترين آن مربوط به عناصر نيكل و آهن مي‌باشد. در حالي كه در مقطع4 (بزميل تا لجن لته سفلي) بيشترين سهم انسان ساخت مربوط به عناصر سرب و نقره و كمترين آن مربوط به عناصر واناديم، نيكل، مس و روي است. از عوامل كليدي آلاينده در محدوده مورد مطالعه مي‌توان به پساب هاي حاصل از معادن زغال سنگ، ايستگاه هاي راه آهن و كارخانجات بزرگي همچون كارخانه چوب- كاغذ نكا اشاره نمود. علاوه بر آن و پساب‌هاي خانگي و صنعتي شهرهاي بزرگي همچون نكا مي‌تواند مزيد بر علت باشد كه نتيجه آن آزاد شدن فلزات سنگين و آلودگي‌هاي زيست محيطي باشد.

The Neka River is located at 21km in east of Sari, center city of the Mazanderan province, north of Iran. 51 stream sediment samples were collected from 4 sample sites. The samples were digested by HF+HClO4+HNO3 and analyzed by AAS in laboratory of Geological Survey of Iran. The results of analysis show that the enrichment ratio and Geo-accumulation index are too high for Ag, Cd and Sn in the whole sediments of the Neka River. Zn shows very high enrichment in the sites of Boz Mil and Lajan Lateh Sofla sample sites and Pb shows very high enrichment in the site of Boz Mil. Degrees of Geo-accumulation Index are very high for Ag-Cd in the 4 sites but for Zn are high to medium and for other elements are medium. In the Neka Choob and Mola Khil sample sites, the Co and Ag are too high because of anthropogenic contamination and Fe and Ni are low relatively. In the Boz Mil and Lajan Lateh Sofla sample sites, the Pb and Ag are too high because of anthropogenic contamination and V, Ni, Cu and Zn are low relatively. Coal mining and coal deposition in the upper part of the Neka River, urban and wood industry sewage are the main sources of the pollution.