تدوين مدل ساختاري عوامل مكاني موثر بر ارتقا پايداري اجتماعي در بافت‌هاي فرسوده شهري به كمك تحليل عاملي و تحليل مسير

Compilation the Structural Model of Social Sustainability Place Factors By Factor Analysis and Path Analysis

معضلات اجتماعي يكي از مسايل مهم بافت‌هاي فرسوده در ايران است كه مي‎توان از آن به عنوان «ناپايداري اجتماعي» ياد كرد. با اين وجود در تهيه طرح‌هاي نوسازي براي اين‌گونه بافت‌ها كمتر به لايه‌ها و ابعاد اجتماعي به طور كاربردي پرداخته مي‎شود. «پايداري اجتماعي» يكي از ابعاد سه گانه توسعه پايدار است كه چهارچوب نظري آن مي‌تواند در راستاي توجه به بهبود وضعيت اجتماعي بافت‎هاي شهري، در طرح‌ها و برنامه‎هاي شهرسازي مورد استفاده قرار گيرد. استفاده كاربردي از اين چهارچوب نظري، مستلزم تدوين شاخص‌ها و عواملي شهرسازانه است كه بر ارتقا پايداري اجتماعي اثرگذار باشد. اين مقاله كه بخشي از فرآيند يك رساله دكتري است، در پي آن است كه ساختار شاخص‌ها و عوامل مكاني تاثيرگذار بر ارتقا پايداري اجتماعي در بافت‎هاي فرسوده شهري و مدل حاصل از آن‌ها را تدوين نمايد. به اين منظور ابتدا پيمايشي مقطعي در باب ميزان اثرگذاري شاخص‌‎هاي مكاني برآمده از مرحله قبلي اين پژوهش بر ارتقا پايداري اجتماعي، ميان 91 نفر از كارشناسان داراي تجربه در نوسازي بافت‌هاي فرسوده و 176 نفر از مردم ساكن بافت فرسوده محله تختي در تهران (به عنوان نمونه موردي)، انجام پذيرفت. سپس با استفاده از روش تحليل عامل و نرم‌افزار SPSS، شاخص‌هاي ارزيابي‎شده در ساختاري از عوامل دسته‎بندي شده و به كمك روش تحليل مسير و نرم‌افزار AMOS مدل حاصل از روابط ميان اين عوامل و ضرايب هم‎بستگي آن‎ها تدوين گرديد. بر اين اساس، 20 شاخص‌ مكاني تاثيرگذار بر ارتقا پايداري اجتماعي در بافت‌هاي فرسوده در 5 عامل «امنيت»، «فعاليت‌‎پذيري»، «هويت‎مندي»، «انسجام كالبدي- فضايي» و «مردم‎مداري» دسته‎بندي و ضرايب هم‎بستگي ميان آن‌‎ها در قالب مدل حاصل تعيين گرديد.

Social problems are among the major issued of the distressed areas in Iran which can be mentioned as “social instability”. Moreover, less applied attention is paid to social layers and aspects in preparation of renovation plans for such areas. “Social sustainability” is one of the triple aspects of sustainable development which its theoretical framework can be applied in urban plans and programs along considering improvement of the social situation of urban fabrics. Applied use of this theoretical framework requires compilation of urban planning indicators and factors which would affect promotion of social sustainability. This paper which is a part of the process of a PhD dissertation is seeking to compile the location indicators and factors effective in promotion of social sustainability in urban distressed fabrics to compile the model gained from them. For this, a sectional survey on the rate of effectiveness of location indicators on promotion of Social sustainability gained from the previous step of this research was conducted among 91 experts having the experience of renovation in distresses areas and 176 persons residing in distressed fabrics of Takhti neighborhood in Tehran (as case study). Then, by help of path analysis method and SPSS software the evaluated indicators were categorized in a structure of factors and the model gained from the relations between these factors and their correlation coefficients was compiled by help of path analysis method and AMOS software. According to this, 20 location indicators effective in promotion of social sustainability in distressed fabrics on were categorized in 5 factors of “security”, “activity acceptance”, “identity acquiring”, “physical-spatial integration” and “people-oriented state” and the correlation coefficients between them were determined in the format of the achieved model.