بررسي واكنش برخي از ارقام توتون به قارچ عامل پژمردگي فوزاريومي (Fusarium oxysporum f.sp. nicotianae)، نماتد ريشه گرهي (Meloidogyne incognita) و بر همكنش آن-ها*

قارچ عامل پژمردگي فوزاريومي و نماتد ريشه گرهي، از عوامل بيماري زاي گياهي با اهميت مي­باشند كه در تمام نقاط دنيا پراكنده بوده و مي­تواند موجب خسارت محصول در كشورهاي توليد كننده توتون گردد. كنترل اين عوامل بيماري زا با استفاده از آفت كش ها، تناوب زراعي، ارقام مقاوم، كنترل بيولوژيك، استفاده از عصاره هاي گياهي و روغن ها و غيره انجام مي شود. ارقام مقاوم از نظر اقتصادي براي مديريت اين عوامل بيماري ترجيح دارد، زيرا آفت كش ها گران قيمت بوده و مصرف آن­ها آلودگي محيط زيستي به همراه دارند. هدف از اين تحقيق بررسي واكنش برخي از ارقام توتون به قارچ عامل پژمردگي فوزاريومي و نماتد ريشه گرهي و اثر متقابل آن­ها مي باشد. به اين منظور طرحي به صورت آزمايش فاكتوريل در قالب كاملا˝ تصادفي با دو عامل كه عامل اول رقم (13 رقم گرمخانه اي و 22 رقم هواخشك) و عامل دوم نوع مايه زني (نماتد به تنهايي، قارچ به تنهايي و قارچ + نماتد) با چهار تكرار در سال 1391 در گلخانه مركز تحقيقات و آموزش تيرتاش در نظر گرفته شد. بوته هاي توتون در زمان انتقال نشا به گلدان هاي 5/1 كيلو گرمي با تعداد 3000 تخم و لارو سن دوم زنده و فعال نماتد مايه­زني شده و مايه زني قارچ ها 10 تا 15 روز بعد از نشاكاري صورت گرفت. بعد از 70 روز صفات تعداد توده تخم، تعداد تخم در هر توده، نمره گال، ضريب توليد مثل، وزن تر برگ و ريشه محاسبه شد. نتايج نشان داد كه اثرات متقابل نماتد و قارچ در توتون از نوع تشديدكننده بود. به طوري كه تركيب هم زمان نماتد و قارچ افزايش معني­داري در درجه علايم و شدت نكروز ريشه داشت. تحليل نتايج حاصل از اجراي طرح نشان داد ارقام مورد بررسي از نظر واكنش به نماتد ريشه گرهي و قارچ عامل پژمردگي فوزاريومي در صفت مورد ارزيابي داراي اختلاف معني داري در سطح آماري يك درصد بودند و برخي از ارقام نسبت به ساير ين مقاومت بالاتري داشتند. ارقام Bel 61-10، NC 100، بارلي اروميه 3 و HB4105P به قارچ عامل پژمردگي فوزاريومي و نماتد ريشه گرهي مقاوم بودند. همچنين برخي ارقام مانند Speight G-28، Ergo و بارلي 21 حساسيت بسيار بالايي نسبت به قارچ عامل پژمردگي فوزاريومي و نماتد ريشه گرهي داشتند.